عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام
با اینکه در قانون اساسی وظایف هر یک از قوای مقننه، مجریه و قضائیه و اختیارات رهبری روشن شده و به آن عمل میکنند، اما در مرحله‌ی عمل گهگاه با مشکلاتی مواجه میشوند که در حل آنها نیاز به رهنمودهای نهاد دیگری دارند. از جمله میتوان به اختلافاتی که گهگاه میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان به‌وجود میآید، اشاره کرد. در زمان حیات امام‌خمینی چنین مواردی به ایشان ارجاع و با رهنمودهای او حل و فصل میشد. همچنین در حل معضلات نظام که از طریق عادی قابل حل نبود، به امام مراجعه و با دخالت ایشان حل و فصل میشد.
این وضع تا سال 1366 ادامه یافت. در آن زمان امام تصمیم گرفت تأمین این نیاز را به یک نهاد رسمی واگذار کند. از آن زمان و به فرمان امام مجمع تشخیص مصلحت نظام به‌وجود آمد و اعضای آن بدین‌صورت معرفی شدند: اعضای شورای نگهبان، آقایان سیدعلی خامنهای، هاشمی‌رفسنجانی، موسوی‌اردبیلی، سیداحمد خمینی، توسلی‌محلاتی، موسوی‌خوئینی‌ها و میرحسین موسوی. نهاد مذکور تا سال 1368 در رابطه با وظایف محوله انجام وظیفه می‌کرد.
این نهاد مورد نیاز در بازنگری قانون اساسی رسمیت یافت و به صورت یکی از مواد قانون اساسی درآمده در اصل یکصدودوازدهم قانوناساسی چنین آمده:
«مجمع تشخیص مصلحت نظام برای تشخیص مصلحت در مواردی که مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی را شورای نگهبان خلاف موازین شرع و یا قانون اساسی بداند و مجلس با در نظر گرفتن مصلحت نظام نظر شورای نگهبان را تأمین نکند، و مشاوره در اموری که رهبری به آنان ارجاع میدهد و سایر وظایفی که در این قانون ذکر شده است به‌دستور رهبری تشکیل میشود. اعضای ثابت و متغیر این مجمع را مقام رهبری تعیین مینماید. مقررات مربوط به مجمع توسط خودِ اعضاء تهیه و تصویب و به تأیید رهبری خواهد رسید».
مجمع تشخیص مصلحت نظام با همان ترکیب سابق تا تاریخ 12 مهر 68 انجام وظیفه می‌کرد. بعد از ارتحال امام (قدس سره الشریف) و تصویب و تأیید قانون اساسی جدید و انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه ای به مقام رهبری به‌وسیله‌ی مجلس خبرگان و با توجه به اینکه در قانون اساسی جدید انتخاب اعضای مجمع تشخیص مصلحت برعهده‌ی رهبری نهاده شده‌است، معظم‌له در تاریخ 12 مهر 68 اعضای مجمع تشخیص را بدین‌صورت معرفی کردند:
رؤسای محترم سه قوه، وزیر مربوط، رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی. و حضرات آیات و حجج‌اسلام آقای مهدوی‌کنی، آقای حاج شیخ یوسف صانعی، آقای حاج سید احمد خمینی، آقای حاج سید محمد موسوی‌خوئینی‌ها، آقای حاج شیخ محمدعلی موحدی‌کرمانی، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای حاج شیخ محمدرضا توسلی، آقای حاج شیخ عبدالله نوری و جناب آقای میرحسین موسوی.
در تاریخ 18 اردیبهشت70 آقایان دکتر حسن حبیبی و دکتر حسن روحانی را نیز به این جمع اضافه کردند.
مجمع تشخیص مصلحت با همان ترکیب انجام وظیفه می‌کردند، ولی گهگاه از مقام معظم رهبری شنیده میشد که قصد دارند اعضای مجمع را بیشتر و غنیتر و کارآمدتر سازند تا مسئولیتهای بیشتر و مهمتری را برعهده بگیرند. بدین‌منظور در تاریخ 17/12/1375 اعضای جدید مجمع را بدین‌صورت معرفی کردند. متن حکم چنین است:
«بسم‌الله الرحمان الرحیم
مجمع تشخیص مصلحت که در آغاز با ابتکار امام راحل رضوان‌الله علیه پدید آمد، سپس با روشن‌بینی بازنگرندگان قانون اساسی در متن این سند گرانبهای ملی جای گرفت، یکی از مبارکترین نهادهای قانونی جمهوری اسلامی است. این حسنه‌ی ماندگاری است که هوشمند و همه سونگری رهبر بزرگ ما آن را در هنگامی‌که نیاز کشور به آن آشکار گشت، پدید آورد و ارکان مدیریت عالی کشور را با آن به نصاب لازم رسانید. برابر رهنمود قانون اساسی این مجمع در تعیین سیاست‌های کلی نظام و نیز حل معضلات عمده ی کشور و رسیدگی به امور مهمی که رهبری به آن ارجاع میکند، نقش مشاور کارآمد و مورد اعتماد رهبر را ایفا میکند، همچنان که در تشخیص مصلحت در موارد تعارض میان مصوبه‌ی مجلس و نظر شورای نگهبان عملاً یکی از معضلات نظام را برطرف میسازد. لذا با توجه به مجموع وظایف مقرر در قانون اساسی در جایگاه هیئت مستشاری عالی رهبری در نظام جمهوری اسلامی قرار میگیرد.
در سالهای گذشته مجمع تشخیص مصلحت در زمینه‌ی تعیین مصلحت در موارد تعارض میان مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی و شورای محترم نگهبان خدمات گرانبهایی تقدیم داشته و در موضوعات معدودی که از سوی اینجانب برای بررسی به آن ارجاع شده به‌قدر توان بحث و فحص کرده‌است. اکنون که بحمدالله با حضور پرحماسه‌ی ملت عظیم‌الشأن در همه‌ی میدانهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی با همتِ بلند مسئولان کشور در قوای سه‌گانه‌ی نظام مقدس جمهوری اسلامی از استقرار و موفقیت و عزتی که شایسته‌ی آن است برخوردار گردیده‌است، مقتضی است که مجمع بلندپایه‌ی مزبور نیز وظایف قانونی خود را به‌طور کامل برعهده گرفته و ظرفیتهای لازم را برای ایفای نقش برجسته‌ی خود در مشاورت رهبری کسب کند. بدین‌منظور لازم میدانم علاوه بر اعضای کنونی آن، اشخاص دیگری نیز از مسئولان و سیاستمداران و علمای برجسته را در آن به عضویت منصوب و وظایف مهم مشاورت در سیاست‌گذاری کلی نظام و بررسی مسائل مهمی را که به‌طور معمول بر سر راه حرکت کشور قرار میگیرد، از آنان مطالبه نمایم. لذا ترکیب تازه‌ی مجمع تشخیص مصلحت نظام بدین‌صورت اعلام میگردد:
1 ـ شخصیتهای حقوقی عضو عبارت‌اند از:
الف: رؤسای محترم سه قوه
ب: فقهای عالی مقام شورای محترم نگهبان
ج: وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث در مجمع مربوط به آن دستگاه است
د: رئیس کمیسیون‌ِ مناسب با موضوعِ مورد بحث از مجلس شورای اسلامی.
2 ـ شخصیتهای حقیقی عضو عبارت‌اند از حجج اسلام و آیات و حضرات:
آقای هاشمی‌رفسنجانی، آقای مهدوی‌کنی، آقای امینی‌نجف‌آبادی، آقای واعظ طبسی، آقای جنتی، آقای امامی‌کاشانی، آقای موحدی‌کرمانی، آقای حسن حبیبی، آقای میرحسین‌موسوی، آقا دکتر ولایتی، آقای محمدی ری‌شهری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای حسن روحانی، آقای موسوی‌خوئینی‌ها، آقای عسکراولادی، آقای دری‌نجف‌آبادی، آقای علی لاریجانی، آقای مصطفی میرسلیم، آقای توسلی‌محلاتی، آقای عبدالله نوری، آقای مرتضی نبوی، آقای دکتر فیروزآبادی، آقای غلامرضا آقازاده، آقای بیژن نامدار زنگنه، آقای محمد هاشمی و آقای محسن نوربخش.
همه ی اعضای نامبرده برای یک دوره‌ی پنج‌ساله انتخاب شده اند و رئیس مجمع در این دوره جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای هاشمی‌رفسنجانی میباشند.
جلسات مجمع هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شورای نگهبان متشکل خواهد بود از همه‌ی اعضای نامبرده و دیگر جلسات متشکل خواهد بود از اعضای حقیقی به اضافه‌ی ردیف الف و ج و و از بند 1.
مجمع باید دبیرخانه‌ی فعال و پرمحتوایی برای آماده‌سازی موارد قابل طرح در جلسات و ترتیب امور تشکیل دهد و رئیس آن از اعضای مجمع و رابط آن با اینجانب در موارد ضروری باشد. مجمع محترم موظف است در اولین جلسات خود آییننامهی جامعی که مشتمل بر چگونگی تشکیل جلسات و طرح و تصویب موضوعات و دیگر جزئیات باشد، تدوین و برای تأییدِ اینجانب ارائه نماید. این نهاد برجسته برای اینکه بتواند وظایف مهم خود به‌خصوص در زمینه‌ی سیاست‌گذاری کلان کشور را به انجام رساند، لازم است که از آخرین فرآورده های کارشناسی و دستگاه‌های مسئول دولتی بهرهمند گردد. در عین حال از ایجاد دستگاه‌های موازی کارشناسی پرهیز کند. از خداوند تعالی و تقدس دوام توفیق و هدایت آقایان محترم را در انجام نیکو بخشیدن به این وظایف مهم مسئلت میکنم و امیدوارم خدمات ایشان منظور نظر حضرت ولی‌الله الاعظم روحی فداه قرار گیرد.
17/12/1375
سیدعلی خامنه ای»
در پایان دوره‌ی پنج‌ساله‌ی اول نیز در تاریخ 25/12/1380 حکم اینجانب را به‌مدت پنج‌سال دیگر تمدید کردند.
در پایان این دوره نیز حکم اینجانب را به مدت پنج سال دیگر تمدید کردند.
هر چه زمان میگذرد و جمهوری اسلامی با مشکلات فراوانتری مواجه میگردد، ضرورت وجود مجمع و نقش آن در حل مشکلات آشکارتر میشود. اگر مجمع به‌صورت کنونی در همان سالهای قبل به‌وجود آمده و فعال بود، قطعاً وضع بهتری داشتیم و با مشکلات کمتری روبه رو بودیم. خوشبختانه مجمع کنونی از ترکیب نسبتاً خوبی برخوردار است. مسائل را جدی میگیرند و با دقت و اظهارنظرهای کارشناسانه آنها را مورد بررسی قرار میدهند. مدیریت خوب و پیگیریهای جدی آقای هاشمی‌رفسنجانی در این جهت نقش بزرگی را ایفا میکند.