مهندس: امام زمان اگر در بين مردم ظاهر بود وميتوانستند در مواقع احتياج خدمتش برسند ومشكلاتشان را حل كنند، براى دين ودنياى آنان بهتر بود.پس چرا غائب شد؟.
هوشيار: البته اگر مانعى وجود نداشت، ظهور آن حضرت اصلح وانفع بود.ليكن چون مى بينيم كه خداوندمتعال آن وجود مقدس را ازديده ها پنهانى داشته است وافعال خدا هم با نهايت استحكام وبر طبق مصالح وحكم واقعى صادر مى شود، غيبت آن جناب را نيز علت وحكمتى خواهد بود، گرچه تفصيلش براى ما مجهول باشد.حديث ذيل دلالت مى كند كه: علت وسبب اساسى غيبت،براى مردم بيان نشده وبجز ائمهء اطهار(عليه السلام) كسى از آن اطلاع ندارد.
عبدالله بن فضل هاشمى مى گويد:امام صادق(عليه السلام) فرمود:حضرت صاحب الامر ناچار غيبتى خواهدداشت، بطورى كه گمراهان در شك واقع مى شوند.عرض كردم: چرا؟فرمود: مأذون نيستيم علتش را بيان كنيم. گفتم: حكمتش چيست؟ فرمود همان حكمتى كه در غيبت حجتهاى گذشته وجود داشت، در غيبت آن جناب نيز وجود دارد. اما حكمتش ظاهر نمى شود مگر بعد از ظهور او، چنانكه حكمت سوراخ كردن كشتى وكشتن جوان واصلاح ديوار به دست خضر(عليه السلام) براى موسي(عليه السلام) آشكار نشد جزهنگامى كه مى خواستنداز هم جداشوند.اى پسر فضل! موضوع غيبت سرى است از اسرار خدا وغيبتى است از غيوب الهي.
چون خدارا حكيم مى دانيم بايد اعتراف كنيم كه كارهايش ازروى حكمت صادرمى شود، گرچه تفصيلش براى ما مجهول باشد.(1) از حديث مذكور استفاده مى شود كه علت اصلى واساسى غيبت بيان نشده است، يا براى اينكه اطلاع برآن صلاح مردم نبوده يااينكه استعداد فهمش را نداشته اند.
اما در احاديث، سه حكمت براى غيبت بيان شده است:
فائدهء اول: امتحان وآزمايش است. گروهى كه ايمان محكمى ندارند باطنشان ظاهر شود وكسانى كه ايمان در اعماق دلشان ريشه كرده به واسطهء انتظار فرج وصبر برشدائد وايمان به غيب ارزششان معلوم شود وبه درجاتى از ثواب نائل گردند.موسى بن جعفر(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه پنجمين فرزند امام هفتم غائب شد، مواظب دين خود باشيد، مبادا كسى شما را از دين خارج كند.اى پسرك من! براى صاحب الامر ناچار غيبتى خواهدبود، به طوريكه گروهى از مؤمنين از عقيده برمى گردند. خدا به وسيلهء غيبت، بندگانش را امتحان مى كند.(2)
فائدهء دوم: به وسيلهء غيبت از بيعت نمودن با ستمكاران محفوظ مى ماند.
حسن بن فضال مى گويد: على بن موسى الرضا(عليه السلام) فرمود: گويا شيعيانم را مى بينم كه هنگام مرگ سومين فرزندم(امام حسن عسكري) در جستجوى امام خود همه جا را مى گردند اما او را نمى يابند. عرض كردم: چرا يابن رسول الله؟ فرمود: براى اينكه امامشان غائب مى شود. عرض كردم: چرا غائب مى شود؟ فرمود: براى اينكه وقتى با شمشير قيام نمود بيعت احدى در گردنش نباشد.(3)
فائدهء سوم: به وسيله غيبت از خطر قتل نجات مى يابد.
زراره مى گويد: حضرت صادق(عليه السلام) فرمود: قائم بايد غائب شود. عرض كردم! چرا؟ فرمود: از كشته شدن مى ترسد، وبا دست به شكم خود اشاره كرد (120). سه حكمت مذكور، در احاديث اهل بيت منصوص است
1) بحار الانوار ج 52 ص 91.
2) قال موسى بن جعفر عليه السلام: اذا فقد الخامس من ولد السابع من الائمة فالله الله فى اديانكم لا يزيلنكم عنها احد، يا بنى انه لا بد لصاحب هذاالامر من غيبة حتى يرجع عن هذا الامر من كان يقول به، انما هى محنة من الله امتحن الله بها خلقه ــ بحار ج 52 ص 113.
3) بحار الأنوار ج51 ص 152.