مهندس: امام زمان اگر در بین مردم ظاهر بود ومیتوانستند در مواقع احتیاج خدمتش برسند ومشکلاتشان را حل کنند، براى دین ودنیاى آنان بهتر بود.پس چرا غائب شد؟.
هوشیار: البته اگر مانعى وجود نداشت، ظهور آن حضرت اصلح وانفع بود.لیکن چون مى بینیم که خداوندمتعال آن وجود مقدس را ازدیده ها پنهانى داشته است وافعال خدا هم با نهایت استحکام وبر طبق مصالح وحکم واقعى صادر مى شود، غیبت آن جناب را نیز علت وحکمتى خواهد بود، گرچه تفصیلش براى ما مجهول باشد.حدیث ذیل دلالت مى کند که: علت وسبب اساسى غیبت،براى مردم بیان نشده وبجز ائمهء اطهار(علیه السلام) کسى از آن اطلاع ندارد.
عبدالله بن فضل هاشمى مى گوید:امام صادق(علیه السلام) فرمود:حضرت صاحب الامر ناچار غیبتى خواهدداشت، بطورى که گمراهان در شک واقع مى شوند.عرض کردم: چرا؟فرمود: مأذون نیستیم علتش را بیان کنیم. گفتم: حکمتش چیست؟ فرمود همان حکمتى که در غیبت حجتهاى گذشته وجود داشت، در غیبت آن جناب نیز وجود دارد. اما حکمتش ظاهر نمى شود مگر بعد از ظهور او، چنانکه حکمت سوراخ کردن کشتى وکشتن جوان واصلاح دیوار به دست خضر(علیه السلام) براى موسی(علیه السلام) آشکار نشد جزهنگامى که مى خواستنداز هم جداشوند.اى پسر فضل! موضوع غیبت سرى است از اسرار خدا وغیبتى است از غیوب الهی.
چون خدارا حکیم مى دانیم باید اعتراف کنیم که کارهایش ازروى حکمت صادرمى شود، گرچه تفصیلش براى ما مجهول باشد.(1) از حدیث مذکور استفاده مى شود که علت اصلى واساسى غیبت بیان نشده است، یا براى اینکه اطلاع برآن صلاح مردم نبوده یااینکه استعداد فهمش را نداشته اند.
اما در احادیث، سه حکمت براى غیبت بیان شده است:
فائدهء اول: امتحان وآزمایش است. گروهى که ایمان محکمى ندارند باطنشان ظاهر شود وکسانى که ایمان در اعماق دلشان ریشه کرده به واسطهء انتظار فرج وصبر برشدائد وایمان به غیب ارزششان معلوم شود وبه درجاتى از ثواب نائل گردند.موسى بن جعفر(علیه السلام) فرمود: هنگامى که پنجمین فرزند امام هفتم غائب شد، مواظب دین خود باشید، مبادا کسى شما را از دین خارج کند.اى پسرک من! براى صاحب الامر ناچار غیبتى خواهدبود، به طوریکه گروهى از مؤمنین از عقیده برمى گردند. خدا به وسیلهء غیبت، بندگانش را امتحان مى کند.(2)
فائدهء دوم: به وسیلهء غیبت از بیعت نمودن با ستمکاران محفوظ مى ماند.
حسن بن فضال مى گوید: على بن موسى الرضا(علیه السلام) فرمود: گویا شیعیانم را مى بینم که هنگام مرگ سومین فرزندم(امام حسن عسکری) در جستجوى امام خود همه جا را مى گردند اما او را نمى یابند. عرض کردم: چرا یابن رسول الله؟ فرمود: براى اینکه امامشان غائب مى شود. عرض کردم: چرا غائب مى شود؟ فرمود: براى اینکه وقتى با شمشیر قیام نمود بیعت احدى در گردنش نباشد.(3)
فائدهء سوم: به وسیله غیبت از خطر قتل نجات مى یابد.
زراره مى گوید: حضرت صادق(علیه السلام) فرمود: قائم باید غائب شود. عرض کردم! چرا؟ فرمود: از کشته شدن مى ترسد، وبا دست به شکم خود اشاره کرد (120). سه حکمت مذکور، در احادیث اهل بیت منصوص است
1) بحار الانوار ج 52 ص 91.
2) قال موسى بن جعفر علیه السلام: اذا فقد الخامس من ولد السابع من الائمة فالله الله فى ادیانکم لا یزیلنکم عنها احد، یا بنى انه لا بد لصاحب هذاالامر من غیبة حتى یرجع عن هذا الامر من کان یقول به، انما هى محنة من الله امتحن الله بها خلقه ــ بحار ج 52 ص 113.
3) بحار الأنوار ج51 ص 152.