شغل بانوان
درست است که بر مردان واجب است مخارج خانواده را تأمین کنند و بانوان شرعاً در این باره مسئولیتی ندارند، امّا خانم‌ها نیز باید شغل و کاری داشته باشند. در اسلام از فراغت و بی‌کاری مذمت شده است.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
خداوند متعال خواب زیاد و فراغت زیاد را مبغوض می‌دارد.[1]
باز در حدیثی دیگر می‌فرماید:
خواب زیاد، دین و دنیای انسان را ضایع و تلف می‌کند.[2]
حضرت زهرا علیها السلام هم در خانه کار می‌کرد و زحمت می‌کشید.[3]
انسان چه نیازمند باشد چه نباشد، باید شغل و کاری داشته باشد و عمر خویش را بیهوده هدر ندهد، کار کند و جهان را آباد نماید، اگر محتاج بود درآمدش را صرف خانواده می‌کند و اگر نبود در امور خیریه و کمک به مستمندان به مصرف می‌رساند.
بی‌کاری، ملال‌آور و خسته‌کننده است، و چه بسا باعث بیماری‌های روانی، جسمانی و فساد اخلاق می‌شود.
بهترین کار برای بانوان شوهردار، کاری است که در داخل منزل انجام گیرد. امور خانه‌داری، بچه‌داری و شوهرداری بهترین و آسان‌ترین آنان است. بانوان خوش‌سلیقه
و فداکار می‌توانند خانه را به‌صورت بهشت برین و مهد پرورش کودکان خوب و استراحتگاه شوهران مجاهد و پرتلاش خویش در آورند. و این کارِ بسیار بزرگ و ارزنده‌ای است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
جهاد زن به این است که خوب شوهرداری کند.[4]
ام سلمه از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: کار کردن زن در خانه چه مقدار فضیلت دارد؟ حضرت فرمود:
هر زنی که به منظور اصلاح امور خانه چیزی را از جایی بردارد و در جای دیگر بگذارد، خدا نظر مرحمت به او خواهد کرد و هر کس که مورد نظر خدا واقع شود، به عذاب الهی گرفتار نخواهد شد.
ام سلمه عرض کرد: یا رسول اللّه! پدر و مادرم به قربانت، برای زنان ثواب‌های بیش‌تری بفرمایید. رسول خداه فرمود:
هنگامی که زن آبستن می‌شود خدا به او اجر کسی را می‌دهد که با نفس و مالش در راه خدا جهاد می‌کند، هنگامی که بچه‌اش را بر زمین نهاد، به او خطاب می‌رسد گناهانت آمرزیده‌شد، اعمالت را از سر بگیر؛ و هنگامی که بچه‌اش را شیر می‌دهد خدا در برابر هر مرتبه شیردادن، ثواب آزاد کردن یک بنده در نامه عملش می‌نویسد.[5]
خانم‌های خانه‌دار علاوه بر کارهای خانه‌داری، گاهی فراغت دیگری هم پیدامی‌کنند، که نباید وقت را بیهوده صرف کنند. در آن اوقات خوب است اشتغالات مرتبی را برای خودشان برگزینند و همواره مشغول باشند؛ مثلًا کتاب های سودمند بخوانند و در رشته‌های مفید تحقیق و کنجکاوی کنند، و بر علوم و اطلاعات خویش بیفزایند، و نتیجه تحقیقاتشان را به صورت کتاب یا مقاله در اختیار دیگران قرار دهند. به‌کارهای هنری مانند نقاشی، خطاطی، گل‌دوزی، خیاطی، بافندگی و ... بپردازند. با اشتغال به این کارها هم به اقتصاد خانواده کمک می‌کنند و هم به تولید و ترقی اقتصادی جامعه. به علاوه این که در اثر اشتغال به کار از ابتلا به بیماری‌های روانی و ضعف اعصاب نیز تا حد زیادی مصون خواهند ماند.
امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید:
خدا مؤمنی را که به حرفه و کاری مشغول و امین باشد، دوست دارد.[6]
به هر حال، خوب است بانوان نیزشغل و کاری داشته باشند و بهترین کار برای آن‌ها کاری است که در داخل منزل انجام گیرد؛ زیرا در این صورت به کارِ خانه‌داری آنان هیچ آسیبی وارد نمی‌آید.
اما بانوانی که میل دارند و یا احساس ضرورت می‌کنند در خارج ازمنزل به کاری مشغول باشند، باید بدانند که بهترین و مناسب‌ترین شغل‌ها برای آنان اشتغالات فرهنگی یا پرستاری است. می‌توانند در دبستان، دبیرستان و یا کودکستان به تعلیم و تربیت دختران دانش‌آموز بپردازند که هم شغل بسیار ارزنده‌ای است و هم با آفرینش لطیف آن‌ها سازگار است. یا این که به شغل پزشکی روی آورند و متخصص بیماری‌های زنان شوند و یا شغل پرستاری را انتخاب نمایند. این قبیل اشتغالات هم با طبع لطیف و مهربان بانوان تناسب دارد، و هم در انجام آن‌ها نیازی به معاشرت با مردان بیگانه ندارند یا کم‌تر پیدا می‌کنند.
به بانوانی که می‌خواهند در خارج منزل به کاری اشتغال داشته باشند، توصیه می‌شود به نکات زیر توجه نمایند:
1. در انتخاب شغل با شوهرتان تفاهم کنید و بدون اجازه او شغلی را انتخاب نکنید، که این امر آرامش و صفای خانوادگی را برهم می‌زند و زندگی را بر شما و فرزندانتان تلخ می‌گرداند. این حق شوهر است که اجازه بدهد یا ندهد. به شوهران این‌قبیل خانم‌ها توصیه می‌شود که اگر در شغل همسرشان مانعی نمی‌بینند، لج‌بازی نکنند و اجازه بدهند به شغل مورد پسندش مشغول باشد، هم به مردم خدمت می‌کند هم به اقتصاد خانواده.
2. در خارج منزل و در محل کار، حجاب اسلامی را کاملًا رعایت نمایید. ساده و بی‌آرایش به محل کار بروید، از معاشرت با مردان بیگانه تا حد ممکن دوری کنید. اداره جای کار و خدمت است، نه جای رقابت و خودنمایی. شخصیت به لباس، زر و زیور نیست، بلکه به متانت، سنگینی، کاردانی و انجام وظیفه است. آرامش، وقار و سنگینی خود را حفظ کنید، هم محترم باشید هم احساسات و عواطف لطیف همسرتان را جریحه‌دار نسازید، لباس‌های زیبا، آرایش، زر و زیورتان را در خانه و برای همسرتان بگذارید.
3. در عین حال که شما در خارج به کار اشتغال دارید، ولی شوهر و فرزندانتان انتظار دارند از کار خانه‌داری، شوهرداری و بچه‌داری نیز غفلت نکنید. با کمک و همکاری شوهرتان نظافت منزل، طبخ غذا، شستن ظروف و لباس‌ها و سایر امور خانه را تنظیم کنید و در مواقع مناسب انجام دهید. منزل شما باید مانند منزل سایر مردم، بلکه بهتر اداره شود. کار کردن در خارج منزل، مجوز این نیست که به کارهای منزل نرسید و شوهر و فرزندانتان را ناراحت سازید. کار در خارج از منزل، اصل نیست، اصل آن است که کار در منزل- که آسایشگاه اعضای خانه است انجام گیرد.
به شوهران چنین بانوانی نیزتوصیه می‌شود که در امر خانه‌داری و بچه‌داری حتماً با همسرشان تعاون و همکاری نمایند. از او انتظار نداشته باشند که هم به شغلش ادامه دهد و هم کارهای منزل را به تنهایی انجام دهد. چنین انتظاری نه مقتضای شرع است، نه‌مطابق انصاف و وجدان و نه رسم صفا و محبت و آیین همسرداری. انصاف اقتضا دارد که کارهای منزل را در بین خودشان تقسیم نمایند و هر یک از آن‌ها با تناسب حال و وقت، کارهایی را انجام دهند.
4. اگر بچه‌دار هستید، او را یا به کودکستان بسپارید یا نزد شخص امین و دل‌سوز و مهربان بگذارید و به محل کار بروید. مبادا او را تنها در اتاق بگذارید و بروید که کار بسیار ناروا و خطرناکی است. علاوه بر خطرات احتمالی، موجب ترس و عقده و بیماری‌های روانی خواهد شد.
5. اگر احساس ضرورت می‌کنید که به شغل دیگری غیر از مشاغل مذکور مشغول باشید، حتماًبا همسرتان تفاهم نمایید و با اجازه و صلاحدید او کار بگیرید، و اگر موافقت نکرد از آن شغل منصرف شوید، و در صورت موافقت، سعی کنید شغلی را انتخاب کنید که کم‌تر با مردان بیگانه در تماس و ارتباط باشید که این کار هم به صلاح خودتان است و هم به صلاح جامعه. و به هر حال حجاب اسلامی، ساده و بی‌آرایش بیرون رفتن را حتماً رعایت کنید.
[1] و. کافى، ج 5، ص 84
[2] و. کافى، ج 5، ص 84
[3]. همان، ص 86؛ بانوى نمونه اسلام، ص 74
[4]. بحارالأنوار، ج 103، ص 247
[5]. همان، ج 5، ص 251
[6]. کافى، ج 5، ص 113