بارداری و زایمان
دوران بارداری، دورانی بسیار حساس و سرنوشت‌ساز است. وضع تغذیه مادر، حالات روانی و حرکات جسمانی او، هم نسبت به آینده مادر و هم برای کودکی که در رحم او پرورش می‌یابد تأثیر فراوان دارد. سلامت یا بیماری، نیرومندی یا ناتوانی، زشتی یا زیبایی، خوش‌اخلاقی یا بداخلاقی، با هوش بودن و یا کودن بودن کودک، درهمین زمان و در رحم مادر پایه‌گذاری می‌شود.
یکی از دانشمندان می‌نویسد: والدین طفل می‌توانند او را در کاخی از سلامت مزاج، نشوونما دهند یا در بیغوله‌ای خراب و نمناک بپرورانند. و مسلم است که چنین مکانی در خور زیستن روح جاودان بشری نیست، بدین رو، پدر و مادر بزرگ‌ترین مسئولیت‌ها را در برابر بشریت به عهده دارند.[1]
بنابراین، دوران بارداری را نمی‌توان یک زمان عادی پنداشت و نسبت به آن بی‌تفاوت بود، بلکه با شروع این دوران، مسئولیت بسیار سنگینی بر عهده پدر و مادر قرار می‌گیرد. اگر اندکی غفلت ورزند، با مشکلات بسیار گران و جبران‌ناپذیری روبه‌رو خواهند شد.
در این جا تذکر چند مطلب ضرورت دارد:
1. برنامه غذایی. کودکی که در رحم مادر زندگی می‌کند از خون مادر تغذیه می‌نماید و رشد می‌کند. بنابراین غذای مادر باید آن چنان غنی و کامل باشد که از یک‌سو بتواند نیازهای غذایی خود را تأمین کند و صحیح و سالم به زندگی‌اش ادامه‌دهد، و از سویی دیگر، مواد غذایی و مصالحی را که برای پرورش جسم و جان کودک ضرورت دارد، در اختیارش قرار دهد تا بتواند به خوبی و تندرستی پرورش یابد.
بنابراین برنامه غذایی یک خانم باردار، باید کاملًا حساب شده و دقیق باشد؛ زیرا فقدان یا کمبود برخی مواد لازم، مانند انواع مختلف ویتامین‌ها، مواد معدنی، آلی، پروتئین‌ها، چربی‌ها، مواد قندی و نشاسته‌ای، هم به سلامت مادر لطمه می‌رساند، هم به کودکی که از خون مادر تغذیه می‌نماید.
امام صادق علیه السلام در حدیثی می‌فرماید:
غذای کودک در رحم مادر، از آن چه مادر می‌خورد و می‌آشامد تأمین می‌شود.[2]
در این جا مشکل دیگری هم وجود دارد که بیش‌تر خانم‌ها در تمام دوران بارداری یا در اکثر آن، از یک مزاج عادی و معمولی برخوردار نیستند؛ بلکه نسبت به برخی غذاها تنفر پیدا می‌کنند، یعنی «ویار» می‌گیرند و کم خوراک‌تر می‌شوند. و این در صورتی است که نیاز غذایی آن‌ها بیش‌تر است. از این رو، باید غذاهایی را میل کنند که درعین‌حال که از لحاظ مواد مختلف غذایی غنی است، حجم کم‌تری نیز دارا باشد. وتنظیم چنین برنامه غذایی، کار دشواری است به ویژه برای افراد کم در آمد کم و اطلاع از خواص و آثار غذاها و بهداشت عمومی. این‌جاست که مسئولیت بسیار سنگینی بر عهده پدر کودک نهاده می‌شود. اوست که باید به مقدار توان تلاش کند و برای همسر باردارش و کودکی را که در رحمش پرورش می‌دهد، برنامه غذایی مناسب و حساب شده‌ای را تهیه و در اختیارش قرار دهد. اگر در انجام این مسئولیت بزرگ، کوتاهی کند به سلامت آینده همسر و نیز به سلامت کودکش لطمه می‌زند. و نتیجه‌اش را هم در این دنیا خواهددید و هم در جهان آخرت، مورد بازخواست الهی قرار خواهد گرفت.
2. آرامش فکری. زن در زمان بارداری نیاز شدیدی به آرامش فکری و عشق و علاقه شوهر دارد؛ زیرا اعصاب راحت و آرامش فکر و شوق و علاقه به زندگی، هم در سلامت او تأثیر دارد، و هم در سلامت جسم و روان کودکی که در رحم وی پرورش‌می‌یابد. فراهم کردن چنین محیط امن و با آرامشی نیز بر عهده شوهر است.
شوهر همواره باید با محبت‌ها و نوازش ها و دل‌جویی‌هایش، دل همسرش را گرم و آرام نگه‌دارد؛ ولی در زمان بارداری باید این برنامه را دو چندان کند. رفتار شوهر باید آن چنان باشد که همسرش از این حادثه جدید (باردار شدن) احساس غرور و شامانی کند و بر خویشتن ببالد که مسئولیت پرورش یک انسان خوب و سالم بر عهده‌اش نهاده شده است. و به خوبی دریابد که شوهرش با تمام وجود او را دوست می‌دارد و به فرزندش نیز کاملًا علاقه‌مند است.
3. خودداری از حرکات شدید. زن در زمان بارداری نیاز به استراحت و اجتناب از کارهای سنگین و دشوار دارد. حمل اشیای سنگین و حرکت‌های تند می‌تواند برای سلامت او و کودکش زیان‌های جبران‌ناپذیری به بار آورد. خانم‌های باردار باید کاملًا به این نکته توجه داشته باشند. شوهران نیز وظیفه دارند که به همسران باردارشان توصیه کنند که از حمل اشیای سنگین و انجام حرکت‌های تند جداً اجتناب نمایند. لازم است مردها در این دوران، کارهای سنگین ضروری را خود انجام دهند، و به همسرشان اجازه انجام آن‌ها را ندهند.
4. اضطراب. از مشکلات دیگر دوران بارداری، ترس و اضطرابی است که خانم‌ها از زایمان دارند. مخصوصاً خانم‌هایی که زایمان اولشان باشد و یا آنانی که زایمانشان غیرطبیعی پیش‌بینی شده است. در این مورد نیز شوهران باید به یاری همسرانشان بشتابند. به او دل‌داری و تسلیت بدهند و بگویند: اگر بهداشت تندرستی را رعایت‌کنی، زایمان، امری چندان دشوار نیست. یک امر طبیعی است که برای همه بانوان واقع شده و می‌شود. تحمل آن چندان سخت نیست، در عوض یک فرزند خوب و سالم پیدا می‌کنیم که مایه افتخار ما خواهد بود. من نیز همواره مراقب تو هستم و از هیچ‌گونه کمکی دریغ نخواهم کرد.
5. زایمان. عمل زایمان برروی هم دشواری‌هایی را در بر دارد. غالباً با یک دوره دردهای شدید همراه است. خانم‌های باردار غالباً از خطرهای احتمالی و عواقب آن بیمناکند. بعد از وضع حمل‌هم یک دوران ضعف و نقاهت را باید بگذرانند.
گرچه مرکز این موجود جدید، رحم مادر بوده است، ولی شوهر نیز در انعقاد نطفه و به وجود آمدن کودک کاملًا دخالت داشته است. بنابراین، بر شوهر است که بر طبق وظیفه وجدانی، انسانی و اسلامی‌اش، در موقعیت حساس زایمان به یاری همسرش بشتابد، و بکوشد تا عمل زایمان به خوبی انجام گیرد. اگر نیاز به پزشک و دارو و زایشگاه دارد، وسیله‌اش را فراهم سازد. با اظهار محبت، وی را دل‌گرم و امیدوار کند. هنگامی که در زایشگاه است مراقب احوال او باشد. و با حضور خود یا به وسیله تلفن از احوالش جویا شود. پس از وضع حمل، در صورت امکان فوراً به ملاقاتش برود، و اگر ممکن نیست، یکی از خانم‌های بستگان را به ملاقاتش بفرستد و از احوالش جویا شود. وقتی می‌خواهند او را به منزل بیاورند، بهتر است خودش نیز به‌همراه او باشد. وقتی به منزل آمد اسباب و وسایل استراحت او را فراهم سازد. در دوره نقاهت، اجازه ندهد به کارهای سنگین و دشوار اقدام نماید. سعی کند به مقدار توان، غذاهای خوب و مقوّی برایش تهیه کند. تا نیروهای ازدست داده خود را دوباره بازیابد و با سلامت به زندگی و پرورش نوزاد مشغول شود.
اگر مردی چنین رفتار کند، به اخلاق اسلامی عمل کرده و نزد خدا مأجور خواهدبود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
بهترین شما مردی است که با همسرش به خوبی رفتار کند و من از همه شما نسبت به همسرم خوش رفتارتر هستم.[3]
حضرت صادق علیه السلام فرمود:
خدا رحمت کند مردی را که رابطه بین خود و همسرش را نیکو گرداند؛ زیرا خداوند متعال مرد را اختیاردار و سرپرست او قرار داده است.[4]
به علاوه، بدین وسیله کانون گرم خانواده را گرم‌تر از سابق نموده و بنیاد ازدواج را محکم‌تر می‌گرداند. در این صورت خانمِ چنین مردی، نیز محبت‌ها، نوازش‌ها، دل‌جویی‌ها و زحمت‌های شوهر مهربانش را هیچ گاه فراموش نخواهد کرد. وبادل‌گرمی و امید بیش‌تری در اداره زندگی تلاش خواهد کرد.
[1]. راز آفرینش انسان، ص 108
[2]. بحارالأنوار، ج 60، ص 342
[3]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 122
[4]. همان، ص 124