فرشته وحی
ادیان آسمانی موجوداتی را به نام ملائکه پذیرفته‌اند و پیامبران از وجود آن‌ها خبر داده‌اند. در نظام هستی مسئولیت‌های خاصی را برعهده دارند. در کتاب‌های آسمانی مانند قرآن و تورات و انجیل به وجود آنان اشاره شده است. در قرآن کریم در حدود 88 آیه داریم که به وجود ملائکه اشاره شده‌است. بنابراین، می‌توان گفت اصل وجود چنین موجوداتی از مسلّمات ادیان آسمانی به‌ویژه قرآن کریم است، ولی اقامه دلیل عقلی بر وجود آن‌ها راه ندارد. نوع وجود و حقیقت آن‌ها نیز خوب روشن نیست.
آنچه از قرآن و حدیث در مورد آن‌ها استفاده می‌شود عبارت است از:
1. قبل از آدم وجود داشته‌اند. در قرآن می‌فرماید:
« وَ إِذ قالَ رَبُّک لِلْمَلائِکةِ إِنِّی جاعِلٌ فِـی الْأَرضِ خَلِـیفَةً قالُوا أتَجْعَلُ فِـیها مَنْ یفْسِدُ فِـیها وَیسْفِک الدِّماءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِک وَنُقَدِّسُ لَک قالَ إِنِّی أعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ »؛[201]
چون پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در زمین خلیفه‌ای می‌آفرینم.» گفتند: «آیا کسی را می‌آفرینی که در آن‌جا فساد کند و خون‌ها بریزد و حال آن که ما به ستایش تو تسبیح می‌گوییم و تو را تقدیس می‌کنیم؟» گفت: «من آن می‌دانم که شما نمی‌دانید.»
2. بعض فرشتگان به عنوان رسول انتخاب شده‌اند. قرآن می‌فرماید:
« اللّهُ یـصْطَفِی مِنَ المَلائِکةِ رُسُـلاً وَمِنَ النّاسِ إِنَّ اللّهَ سَمِـیعٌ بَصِـیرٌ »؛[202]
خدا از میان فرشتگان و مردمان رسولانی را برمی‌گزیند. همانا که خدا شنوا و بیناست.
3. اطراف عرش خدا را احاطه کرده‌اند. در قرآن آمده:
« وَتَرَی المَلائِکةَ حافِّینَ مِنْ حَوْلِ العَرْشِ یسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ »؛[203]
فرشتگان را می‌بینی که گرد عرش خدا حلقه زده‌اند و به ستایش پروردگارشان تسبیح می‌گویند.
4. مطیع اوامر خدا هستند. در قرآن آمده:
« وَقالُوا اتـَّخَذَ الرَّحْمـنُ وَلَداً سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکرَمُونَ * لا یسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ یعْمَلُونَ »؛[204]
گفتند: «خدا برای خودش فرزند گرفته [ یعنی فرشتگان] او منزه است بلکه آن‌ها [ فرشتگان] بندگانی گرامی هستند. در سخن بر خدا پیشی نمی‌گیرند و به فرمان او کار می‌کنند.
5 . نفی عصیان، در قرآن آمده:
« یا أَیها الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکمْ وَأَهْلِـیکمْ ناراً وَقُودُها النّاسُ وَالحِـجارَةُ عَلَیها مَلائِکةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یعْصُونَ اللّهَ ما أَمَرَهُمْ وَیفْعَلُونَ ما یـؤْمَرُونَ »؛[205]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ‌ها هستند نگه‌دارید. فرشتگانی درشت گفتار و سخت‌گیر بر آن آتش موکلند. از فرمان خدا تخلف نمی‌کنند و مأموریت خود را انجام می‌دهند.
از احادیث نیز استفاده می‌شود که فرشتگان موجوداتی نورانی و غیرمادی و غیرجسمانی هستند، اکل و شرب و نکاح ندارند، شکل و طول و عرض ندارند، به خواب نمی‌روند، غفلت و فراموشی ندارند، از طریق زاد و ولد به وجود نیامده‌اند و از ارتکاب معصیت معصومند. در این باره احادیث فراوانی داریم که به بعض آن‌ها اشاره می‌شود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در آفرینش ملائکه چنین می‌گوید:
فرشتگانی که آن‌ها را آفریدی و در آسمان‌ها سکونت دادی، ضعف و غفلت بر آن‌ها عارض نمی‌شود، و مرتکب گناه نمی‌شوند. در معرفت تو از همه مخلوقات آگاه‌ترند. و بیش از همه از تو می‌ترسند، و از همه به تو نزدیک‌ترند. و بیش از همه مطیع فرمان تو هستند. خواب بر چشمشان و غفلت بر قلوبشان وضعف بر بدنشان عارض نمی‌شود. در صلب پدر و رحم مادر سکونت نداشته‌اند. از نطفه مردان آفریده نشده‌اند.[206]
از امام صادق علیه‌السلام سؤال شد: «آیا ملائکه خوردن و آشامیدن و نکاح دارند؟» فرمود: «نه، بلکه آن‌ها با نسیم عرش زندگی می‌کنند.»[207]
بنابراین، ملائکه جسم و جسمانی نیستند و شکل و صورت ندارند تا با حواس انسان قابل درک باشند.
[201] . بقره، آیه 30.
[202] . حج، آیه 75.
[203] . زمر، آیه 75.
[204] . انبیاء، آیات 26 ـ 27.
[205] . تحریم، آیه 6.
[206] . قال امیرالمؤمنین علیه‌السلام: و ملائکة خلقتهم و اسکنتهم سماواتک فلیس فیهم فترة ولاعندهم غفلة ولافیهم معصیة هم اعلم خلقک بک و اخوف خلقک منک و اقرب خلقک الیک و اعملهم بطاعتک و لایغشاهم نوم العیون و لا سهو العقول و لا فترة الابدان لم‌یسکنوا الاصلاب و لم‌تضمّهم الارحام و لم‌تخلقهم من ماء مهین بحارالانوار، ج59 ، ص 175.
[207] . سئل ابوعبداللّه علیه‌السلام عن الملائکة یأکلون و یشربون و ینکحون؟ فقال: لا، انّهم یعیشون بنسیم العرش بحارالانوار، ج59 ، ص 193.