5. پاداش و مجازات
در بحث خداشناسی به اثبات رسیده که خدا عادل است و آفرینش انسان و جهان بر اساس عدل استوار گشته است. هر پدیده‌ای را بر طبق استعدادش کمال می‌بخشد و حق هیچ پدیده و انسانی را تضییع نمی‌کند.
چون ظلم از جهل یا نیاز فاعل نشأت می‌گیرد و خدای جهان آفرین از همه نقائص منزه می‌باشد.
ظلم، کار زشتی است و خدای متعال کار زشت انجام نمی‌دهد.
خدای متعال علاوه بر این که خود ستم نمی‌کند از انسان‌ها نیز خواسته عدل و احسان را رعایت کنند و بر یک‌دیگر ستم روا ندارند. در قرآن می‌گوید: «خدا بندگان را به عدل و احسان و حق خویشان را ادا کردن فرمان داده و از ارتکاب فحشا و منکر و ظلم نهی کرده است شما را پند
می‌دهد شاید به خود آیید و بپذیرید.»[11]
خدای متعال برای پاک‌سازی محیط زندگی از ظلم و ستم و ایجاد آرامش و سعادت انسان‌ها احکام و تکالیفی را مقرر کرده و به وسیله پیامبران فرستاده و از مردم خواسته به یک‌دیگر احسان کنند و از ظلم و جنایت دوری ورزند. برای نیکوکاران پاداش‌های نیک اخروی، و برای ستم‌کاران و بدکاران کیفرهای سختی را مقرر داشته است. ولی متأسفانه همه مردم در انجام وظایف اجتماعی یک‌سان نیستند بلکه دو دسته‌اند:
گروهی وظیفه شناس، خیرخواه و نیکوکارند، نه تنها به کسی ستم نمی‌کنند و اذیت و آزارشان به هیچ کس نمی‌رسد بلکه عدالت‌خواه و مدافع حقوق محرومان و ستم‌دیدگان می‌باشند، حتی حاضرند در این راه مقدس محرومیت و زندان ببینند و جان عزیز خود را به خطر بیندازند. خوش اخلاق، امانت‌دار، راست‌گو، خوش کردار، خدمت‌گزار، حق شناس هستند. یک دسته مردم در دنیا این گونه زندگی می‌کنند ولی در این جهان پاداش کارهای نیک خود را نمی‌بینند. و چه بسا در اثر درست‌کاری با محرومیت‌ها و سختی‌های فراوانی مواجه بوده و هستند. در اثر حق گویی و عدالت‌خواهی به زندان و شکنجه زورگویان و ستم‌کاران مبتلا شده و گاهی جان خود را فدا کرده‌اند. آیا نباید جهان دیگری باشد تا نیکوکاران پاداش نیک اعمال خود را دریافت کنند. اگر جهان آخرت و پاداش‌های نیک نباشد آیا با عدل خدا سازگار است؟
اگر مرگ پایان زندگی باشد نیکوکاری و پرهیزکاری و جهاد و شهادت در راه عدالت‌خواهی چه توجیه عقلانی می‌تواند داشته باشد؟
گروهی دیگر ستم‌کارند، از اذیت و آزار دیگران و تضییع حقوق آنان امتناعی ندارند. قدرت طلب و زورگو و سود جو هستند. منافع خود و وابستگانشان را بر منافع دیگران ترجیح می‌دهند. در رسیدن به قدرت و ثروت از ارتکاب هیچ ستمی روگردان نیستند. مخالفان را زندان و شکنجه می‌کنند، می‌کشند، اموال را غارت می‌کنند و از ارتکاب هیچ جنایتی روگردان نیستند. نه تنها افراد بلکه اقوام و ملل و کشورها را هم به استثمار و استعمار می‌کشند. از ارتکاب ننگین‌ترین جنایت‌ها نه تنها احساس ناراحتی نمی‌کنند، بلکه لذت می‌برند و برخود می‌بالند. از این گونه جنایت‌کاران در طول تاریخ و در گوشه و کنار جهان فراوان بوده و هستند.
گرچه برخی از آنها در همین جهان به سزای بخش کوچکی از جنایت‌های خود رسیده و می‌رسند ولی اکثرشان به جزای کامل جنایت‌های خود نمی‌رسند.
نیکوکاران و جنایت‌کاران پس از چندی بدون حساب و کتاب و پاداش و کیفر می‌میرند. آیا نباید جهان دیگری باشد که به طور دقیق به حساب آنان رسیدگی شود، نیکوکاران پاداش نیک ببینند و جنایت‌کاران و بدکاران به کیفر برسند؟ اگر جهان آخرت نباشد آفرینش جهان پر از ظلم و جنایت چه توجیه عقلانی می‌تواند داشته باشد؟ آیا با عدل خداسازگار است؟ اگر جهان دیگر و پاداش و کیفری نیست چرا خدا مردم را به عدل و احسان و اجتناب از ظلم و ستم امر کرده است؟ در این باره عقل شما چگونه قضاوت می‌کند؟ قطعاً خواهید گفت: نیکوکاران و بدکاران یک‌سان نیستند.
بعد از این جهان، دنیای دیگری وجود دارد که به کار بندگان رسیدگی می‌شود. به نیکوکاران پاداش خوب و به جنایت‌کاران کیفرهای سخت داده خواهد شد. در قرآن نیز به همین مطلب اشاره شده است:
«آیا کسانى را که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادهاند مانند افساد گران در زمین قرار خواهیم داد؟ یا پرهیزکاران را همانند گناهکاران قرار خواهیم داد.»[12]
و می‌فرماید: «آیا آنان که مرتکب کارهاى زشت مىشوند مىپندارند که در شمار کسانى که ایمان آورندهاند و کارهاى شایسته انجام دادهاند قرارشان مىدهیم؟ آیا زندگى و مرگشان یک‌سان است؟ چه بد داورى مىکنند؟ خدا آسمان و زمین را بر حق بیافرید تاهر کس را برابر کارهایى را که انجام داده پاداش دهد و مورد ستم قرار نخواهند گرفت.»[13]
[11]. نحل( 16) آیه 90:« إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِى القُربى وَیَنْهى عَنِ الفَحْشاءِ وَالمُنْکَرِ وَالبَغْىِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»
[12]. ص( 38) آیه 28:« أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِى الأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ المُتَّقِینَ کَالفُجّارِ»
[13]. جاثیة( 45) آیات 21- 22:« أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ سَوآءً مَحْیاهُمْ وَمَماتُهُمْ ساءَ ما یَحْکُمُونَ* وَخَلَقَ اللَّهُ السَّمواتِ وَالأَرْضَ بِالحَقِّ وَلِتُجْزى کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ»