6. حرمت شراب و تولید و خرید و فروش آن
یکی از محرّمات و منکرات در اسلام، تولید مشروبات الکلی و خرید و فروش و نوشیدن آن است که در آیات قرآن و احادیث فراوانی از آن نهی شده و حرمت آن یکی از امور ضرور و بدیهی اسلام و مسلمانان به شمار آمده است.
قرآن کریم می‌گوید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! با شراب و قمار و بت‌ها و گروبندی با تیرها پلید و از کارهای شیطان است؛ پس، از آن‌ها اجتناب کنید تا رستگار شوید.[74]
آیه مذکور بر وجوب اجتناب از شراب و قمار از جهات مختلف تأکید کرده است:
1. با خطاب « يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا » آغاز شده و می‌رساند که استعمال این‌ها با ایمان سازگار نیست؛
2. بعد از آن از کلمه «انّما» که در موارد تأکید به کارگرفته می‌شود، استفاده شده است؛
3. از کلمه خمر و میسر استفاده شده، که دلالت دارد بر حرمت انواع استفاده‌های مربوط؛
4. شراب و قمار در ردیف پرستش بت‌ها قرار گرفته است؛
5 . شراب و قمار به عنوان رجس و پلیدی و کاری شیطانی معرفی شده‌اند؛
6. سرانجام در نتیجه‌گیری می‌فرماید: « فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ »؛ اجتناب کنید تا رستگار شوید.
7. در آیه بعد به برخی زیان‌های شراب و قمار اشاره کرده، می‌فرماید: شیطان اراده کرده از طریق شرب خمر و قماربازی در میانتان عداوت و کینه توزی و دشمنی بیندازد و شما را از یاد خدا و اقامه نماز باز دارد، آیا شما از این کارهای زشت دست برمی‌دارید؟[75]
در احادیث فراوان نیز از شرب و تهیه و خرید و فروش آن اکیدا نهی شده است؛ از باب نمونه:
امام باقر علیه‌السلام فرمود:
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره شراب، ده نفر را لعن کرد: کسی که درخت انگور را به منظور تهیه شراب غَرْس کند، کسی که آن درخت را هَرَس کند، کسی که از آن شراب درست کند، کسی که آن را بنوشد، ساقی شراب و کسی که آن را حمل کند، کسی که شراب را برایش می‌بَرند و فروشنده و خریدار آن، و کسی که پول شراب را در زندگی صرف کند.[76]
همین حدیث را امام صادق علیه‌السلام و زید بن علی هم از پیامبر نقل کرده‌اند.
امام صادق علیه‌السلام درباره مردی که به غلامش مأموریت داده بود انگورهای باغش را به صورت انگور یا آب انگور بفروشد، ولی او از آن‌ها شراب درست کرد و فروخت، فرمود: پول آن‌ها حلال نیست.[77]
امام صادق علیه‌السلام فرمود: یکی از اموال حرام، پول شراب است. هم‌چنین از پول فروشِ سگ نیز نهی فرمود.[78]
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خدای متعالی برای کارهای شر، قفل‌هایی قرار داد که کلیدِ آن‌ها شراب است؛ و دروغ از شراب هم بدتر است.[79]
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: شراب، ریشه همه کارهای زشت و بزرگ‌ترین گناه‌های بزرگ است.[80]
در حدیث نبوی می‌خوانیم:
هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نبایدِ سر سفره‌ای بنشیند که شراب در آن صرف می‌شود.[81]
و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله باز فرمود:
سخنان شارب‌الخمر را تصدیق نکنید، ازدواج با او را نپذیرید، اگر بیمار شد به عیادتش نروید، در تشییع جنازه‌اش شرکت نکنید، امانت نزدش نگذارید.[82]
و ده‌ها حدیث دیگر.
علت تَحریم خَمر
امام صادق علیه‌السلام در حکمت تحریم شراب به مفضّل ـ از شاگردان برجسته خود[83] ـ فرمود: علت تحریم شراب، آثار بدِ روانی و جسمانی و اجتماعی آن است. چون شراب‌خواری موجب ارتعاش و لرزش بدن می‌شود، نور صورت را زایل می‌گرداند، مروّت و عاقبت‌اندیشی را سلب می‌کند و شخص را بر ارتکاب محرّمات جری می‌سازد، حتی نسبت به قتل نَفْس و ارتکاب زنا. و حتی امکان دارد هنگام مستی به محارم خود تجاوز نماید و در هر حال از ارتکاب انواع شرور ایمن نیست.[84]
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: در قیامت شراب‌خوار از قبر خود خارج می‌شود، در حالی که بر پیشانی‌اش نوشته: «آيِسْ مِنْ رَحْمةِ اللّه؛[85] او از رحمت خدا مأيوس است».
حرمت، اختصاص به خَمر (مشروب) ندارد بلکه شامل هر مست‌کننده‌ای خواهد بود.
امام کاظم علیه‌السلام فرمود:
خدای عزّوجلّ خمر را نه برای نامش، بلکه برای آثارش تحریم کرد. پس هر چیزی که آثار خمر (مستی و بی‌هوشی و زوال عقل به‌طور موقت) را داشته باشد، در شرع خمر محسوب می‌شود و استعمال آن حرام خواهد بود.[86]
از این روایت و امثال آن برمی‌آید که استعمال انواع مواد مخدر و روان‌گردان و تولید و خرید و فروش آن‌ها نیز در شرع حرام است.
[74] . مائده، آيه 90: « يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّما الخَمْرُ وَالمَيْسِرُ وَالأَنْصابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ».
[75] . مائده، آيه 91: « إِنَّما يُرِيدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ العَداوَةَ وَالبَغْضاءَ فِى الخَمْرِ وَالمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ ».
[76] . وسائل الشيعه، ج 17، ص 224: لعن رَسول اللّه صلىاللهعليهوآله: فى الخمر عشرة: غارسها، و حارسها، و عاصرها، و شاربها، و ساقيها و حاملها و المحمولة اليه، و بايعها، و مشتريها و آكل ثمنها.
[77] . همان، ص 223: محمد بن مسلم عن ابى عبداللّه عليه السلام فى رجل ترك غلاما له فى كرم له يبيعه عنبا او عصيرا فانطلق الغلام فعصر خمرا ثم باعه، قال: لا يصلح ثمنه.
[78] . همان، ص 225: من أكل السحت ثمن الخمر و نهى عن ثمن الكلب.
[79] . ميزان الحكمه، ج 1، ص 813 : إنّ اللّه جعل للشَرِ أقفالاً و جعل مفاتيح تلك الأقفال الشراب، و أشرّ من الشراب الكذب.
[80] . همان، ص 812 : الخمر أمّ الفواحش و أكبر الكبائر.
[81] . همان، ص113: من كان يؤمن باللّه و اليوم الآخر فلا يجلس على مائدة يشرب عليها الخمر.
[82] . همان، ص 814 : شارب الخمر لا تصدّقوه اذا حدّث و لا تزوّجوه اذا خطب و لا تعودوه اذا مرض و لا تحضروه اذا مات و لا تأتمنوه على الأمانة.
[83] . كتاب توحيد مفضل در اثبات صانع و صفات او، از همين شاگردِ علم كلامِ آن حضرت عليهالسلام است. توحيد مفضل در واقع روايتى طولانى حاوى سخنان امام صادق عليه السلام با موضوع محورى «اسرار آفرينش» است كه حضرتش در چهار جلسه به «مفضّل بن عُمَر جُعفى» املا كرده است:
1 . اسرار آفرينش در انسان؛ 2 . اسرار آفرينش در حيوانات؛ 3. اسرار آفرينش در طبيعت؛ 4. اسرار بلاها و آفتها.
[84] . ميزان الحكمه، ج1، ص 813 : حرّم اللّه الخمر لفعلها و فسادها، لأنّ مدمن الخمر تورثه الارتعاش، و تذهب بنوره، و تهدم مروّته، و تحمله على أن تجرى على ارتكاب المحارم، و سفك الدماء، و ركوب الزنى و لا يؤمن اذا سكر أن يثب على حرمه و لا يعقل ذلك، و لا يزيد شاربها إلاّ كلّ شرّ.
[85] . همان، ص814 : يخرج الخمّار عن قبره مكتوب بين عينيه: آيسٌ من رحمة اللّه.
[86] . همان، ص 815 : إنّ اللّه عزوجل لم يحرّم الخمر لاسمها و لكنه حرّمها لعاقبتها، فما كان عاقبتُه عاقبة الخمر فهو خمر.