6. حرمت شراب و تولید و خرید و فروش آن
یکی از محرّمات و منکرات در اسلام، تولید مشروبات الکلی و خرید و فروش و نوشیدن آن است که در آیات قرآن و احادیث فراوانی از آن نهی شده و حرمت آن یکی از امور ضرور و بدیهی اسلام و مسلمانان به شمار آمده است.
قرآن کریم می‌گوید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! با شراب و قمار و بت‌ها و گروبندی با تیرها پلید و از کارهای شیطان است؛ پس، از آن‌ها اجتناب کنید تا رستگار شوید.[74]
آیه مذکور بر وجوب اجتناب از شراب و قمار از جهات مختلف تأکید کرده است:
1. با خطاب « یا أَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا » آغاز شده و می‌رساند که استعمال این‌ها با ایمان سازگار نیست؛
2. بعد از آن از کلمه «انّما» که در موارد تأکید به کارگرفته می‌شود، استفاده شده است؛
3. از کلمه خمر و میسر استفاده شده، که دلالت دارد بر حرمت انواع استفاده‌های مربوط؛
4. شراب و قمار در ردیف پرستش بت‌ها قرار گرفته است؛
5 . شراب و قمار به عنوان رجس و پلیدی و کاری شیطانی معرفی شده‌اند؛
6. سرانجام در نتیجه‌گیری می‌فرماید: « فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ »؛ اجتناب کنید تا رستگار شوید.
7. در آیه بعد به برخی زیان‌های شراب و قمار اشاره کرده، می‌فرماید: شیطان اراده کرده از طریق شرب خمر و قماربازی در میانتان عداوت و کینه توزی و دشمنی بیندازد و شما را از یاد خدا و اقامه نماز باز دارد، آیا شما از این کارهای زشت دست برمی‌دارید؟[75]
در احادیث فراوان نیز از شرب و تهیه و خرید و فروش آن اکیدا نهی شده است؛ از باب نمونه:
امام باقر علیه‌السلام فرمود:
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره شراب، ده نفر را لعن کرد: کسی که درخت انگور را به منظور تهیه شراب غَرْس کند، کسی که آن درخت را هَرَس کند، کسی که از آن شراب درست کند، کسی که آن را بنوشد، ساقی شراب و کسی که آن را حمل کند، کسی که شراب را برایش می‌بَرند و فروشنده و خریدار آن، و کسی که پول شراب را در زندگی صرف کند.[76]
همین حدیث را امام صادق علیه‌السلام و زید بن علی هم از پیامبر نقل کرده‌اند.
امام صادق علیه‌السلام درباره مردی که به غلامش مأموریت داده بود انگورهای باغش را به صورت انگور یا آب انگور بفروشد، ولی او از آن‌ها شراب درست کرد و فروخت، فرمود: پول آن‌ها حلال نیست.[77]
امام صادق علیه‌السلام فرمود: یکی از اموال حرام، پول شراب است. هم‌چنین از پول فروشِ سگ نیز نهی فرمود.[78]
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خدای متعالی برای کارهای شر، قفل‌هایی قرار داد که کلیدِ آن‌ها شراب است؛ و دروغ از شراب هم بدتر است.[79]
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: شراب، ریشه همه کارهای زشت و بزرگ‌ترین گناه‌های بزرگ است.[80]
در حدیث نبوی می‌خوانیم:
هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نبایدِ سر سفره‌ای بنشیند که شراب در آن صرف می‌شود.[81]
و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله باز فرمود:
سخنان شارب‌الخمر را تصدیق نکنید، ازدواج با او را نپذیرید، اگر بیمار شد به عیادتش نروید، در تشییع جنازه‌اش شرکت نکنید، امانت نزدش نگذارید.[82]
و ده‌ها حدیث دیگر.
علت تَحریم خَمر
امام صادق علیه‌السلام در حکمت تحریم شراب به مفضّل ـ از شاگردان برجسته خود[83] ـ فرمود: علت تحریم شراب، آثار بدِ روانی و جسمانی و اجتماعی آن است. چون شراب‌خواری موجب ارتعاش و لرزش بدن می‌شود، نور صورت را زایل می‌گرداند، مروّت و عاقبت‌اندیشی را سلب می‌کند و شخص را بر ارتکاب محرّمات جری می‌سازد، حتی نسبت به قتل نَفْس و ارتکاب زنا. و حتی امکان دارد هنگام مستی به محارم خود تجاوز نماید و در هر حال از ارتکاب انواع شرور ایمن نیست.[84]
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: در قیامت شراب‌خوار از قبر خود خارج می‌شود، در حالی که بر پیشانی‌اش نوشته: «آیِسْ مِنْ رَحْمةِ اللّه؛[85] او از رحمت خدا مأیوس است».
حرمت، اختصاص به خَمر (مشروب) ندارد بلکه شامل هر مست‌کننده‌ای خواهد بود.
امام کاظم علیه‌السلام فرمود:
خدای عزّوجلّ خمر را نه برای نامش، بلکه برای آثارش تحریم کرد. پس هر چیزی که آثار خمر (مستی و بی‌هوشی و زوال عقل به‌طور موقت) را داشته باشد، در شرع خمر محسوب می‌شود و استعمال آن حرام خواهد بود.[86]
از این روایت و امثال آن برمی‌آید که استعمال انواع مواد مخدر و روان‌گردان و تولید و خرید و فروش آن‌ها نیز در شرع حرام است.
[74] . مائده، آیه 90: « یا أَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّما الخَمْرُ وَالمَیْسِرُ وَالأَنْصابُ وَالأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ».
[75] . مائده، آیه 91: « إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ العَداوَةَ وَالبَغْضاءَ فِى الخَمْرِ وَالمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ ».
[76] . وسائل الشیعه، ج 17، ص 224: لعن رَسول اللّه صلىاللهعلیهوآله: فى الخمر عشرة: غارسها، و حارسها، و عاصرها، و شاربها، و ساقیها و حاملها و المحمولة الیه، و بایعها، و مشتریها و آکل ثمنها.
[77] . همان، ص 223: محمد بن مسلم عن ابى عبداللّه علیه السلام فى رجل ترک غلاما له فى کرم له یبیعه عنبا او عصیرا فانطلق الغلام فعصر خمرا ثم باعه، قال: لا یصلح ثمنه.
[78] . همان، ص 225: من أکل السحت ثمن الخمر و نهى عن ثمن الکلب.
[79] . میزان الحکمه، ج 1، ص 813 : إنّ اللّه جعل للشَرِ أقفالاً و جعل مفاتیح تلک الأقفال الشراب، و أشرّ من الشراب الکذب.
[80] . همان، ص 812 : الخمر أمّ الفواحش و أکبر الکبائر.
[81] . همان، ص113: من کان یؤمن باللّه و الیوم الآخر فلا یجلس على مائدة یشرب علیها الخمر.
[82] . همان، ص 814 : شارب الخمر لا تصدّقوه اذا حدّث و لا تزوّجوه اذا خطب و لا تعودوه اذا مرض و لا تحضروه اذا مات و لا تأتمنوه على الأمانة.
[83] . کتاب توحید مفضل در اثبات صانع و صفات او، از همین شاگردِ علم کلامِ آن حضرت علیه‌السلام است. توحید مفضل در واقع روایتى طولانى حاوى سخنان امام صادق علیه السلام با موضوع محورى «اسرار آفرینش» است که حضرتش در چهار جلسه به «مفضّل بن عُمَر جُعفى» املا کرده است:
1 . اسرار آفرینش در انسان؛ 2 . اسرار آفرینش در حیوانات؛ 3. اسرار آفرینش در طبیعت؛ 4. اسرار بلاها و آفتها.
[84] . میزان الحکمه، ج1، ص 813 : حرّم اللّه الخمر لفعلها و فسادها، لأنّ مدمن الخمر تورثه الارتعاش، و تذهب بنوره، و تهدم مروّته، و تحمله على أن تجرى على ارتکاب المحارم، و سفک الدماء، و رکوب الزنى و لا یؤمن اذا سکر أن یثب على حرمه و لا یعقل ذلک، و لا یزید شاربها إلاّ کلّ شرّ.
[85] . همان، ص814 : یخرج الخمّار عن قبره مکتوب بین عینیه: آیسٌ من رحمة اللّه.
[86] . همان، ص 815 : إنّ اللّه عزوجل لم یحرّم الخمر لاسمها و لکنه حرّمها لعاقبتها، فما کان عاقبتُه عاقبة الخمر فهو خمر.