ازدواج و فواید آن
خانواده یک واحد کوچک اجتماعی است که از پیوند زن و مرد آغاز می‌شود و با تولید فرزند توسعه و استحکام می‌یابد. ازدواج برای انسان یک نیاز طبیعی است که با اجرای صیغه عقد مشروعیت و رسمیت پیدا می‌کند.
اسلام به تشکیل خانواده بسیار اهمیت می‌دهد و آن را امری مقدس می‌شمارد. احادیث، ازدواج را بهترین بنا معرفی کرده‌اند:
رسول خدا(ص) فرمود: بنایی در اسلام برپا نشده که نزد خدا محبوب‌تر از ازدواج باشد.[569]
و باز فرمود: چیزی نزد خدا محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که به وسیله ازدواج آباد گردد. و چیزی نزد خدا مبغوض‌تر از این نیست که به وسیله طلاق خانه‌ای ویران گردد.[570]
ازدواج یک سنّت ارزشمند اسلامی است که پیامبر اکرم و امامان معصوم علیهم‌السلام به لزوم پیروی از آن تأکید ورزیده‌اند.
امیرالمؤمنین(ع) فرمود: ازدواج کنید، زیرا رسول خدا(ص) فرمود: هر که دوست دارد از سنّت من پیروی کند. سنّت من ازدواج است.[571]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: ازدواج سنّت من است، و هر کس از آن بپرهیزد، از امت من نیست.[572]
اسلام ازدواج را یک عمل حیوانی نمی‌داند و پیروانش را به رهبانیت و ترک ازدواج دعوت نمی‌کند بلکه برعکس، آن‌را وسیله‌ای برای تزکیه و تهذیب نفْس و ترک گناه و تقرب به سوی خدا می‌داند.
امام صادق(ع) فرمود: دو رکعت نمازِ شخص همسردار بهتر از هفتاد رکعت نمازِ شخص ازدواج نکرده است.[573]
پیامبر(ص)فرمود: دو رکعت نماز شخص ازدواج کرده، برتر است از عبادت شخصی که شب‌ها برای نماز به‌پاخیزد و روزها را روزه بدارد.[574]
و باز فرمود: بدترین مردگان شما کسانی هستند که بدون ازدواج بمیرند.[575]
ازدواج و تشکیل خانواده از نظر اسلام امری است ارزشمند و منافع فراوانی را دربر دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
1. وسیله اُنس و مَحبت: انسان در این زندگی پرآشوب نیاز به سکونت و آرامش و محبت دارد و نیز به شخصی که محرم اسرار و خیرخواه و دل‌سوز و حامی‌اش باشد. تا با او انس بگیرد و از محبت‌ها و کمک‌ها و حمایت‌های مخلصانه‌اش بهره‌مند گردد. به شخصی نیازمند است که شریک زندگی او باشد. در سلامت و بیماری، عزت و ذلت، خوشی و ناخوشی، فقر و غَنا، رفاه و تنگدستی، و در همه احوال، به او وفادار و مهربان و دل‌سوز باشد.
و در تأمین این نیاز چه کسی بهتر از همسر و چه جایی مناسب‌تر از کانون خانواده است.
قرآن می‌فرماید: و از نشانه‌های خداست که برای شما از جنس خودتان همسرانی بیافرید تا به سویشان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دل‌سوزی قرار داد. در این کار خدا نشانه‌هایی است برای کسانی که اهل تفکر هستند.[576]
2. وسیله‌ای برای پاک‌دامنی و مصونیت از گناه: انسان طبعا نیاز به عمل جنسی و ارضای غریزه نیرومند جنسی دارد. اگر از راه مشروع ارضا نشد، کنترل آن بسیار دشوار است و انسان را به انحراف و گناه می‌کشد. بنابراین، ازدواج بهترین و سالم‌ترین وسیله برای ارضای غریزه جنسی و مصونیت از انحراف است.
رسول خدا(ص) فرمود: هر که دوست دارد پاک و پاکیزه خدا را ملاقات نماید باید ازدواج کند.[577]
حضرت صادق(ع) از رسول خدا نقل کرده که فرمود: هر که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.[578]
حضرت موسی بن جعفر(ع) به وسیله پدرانش از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: هر جوانی که در آغاز جوانی ازدواج کند شیطان او فریاد می‌زند: «ای واویلا! این جوان دو ثلث دینش را از من حفظ کرده است.» پس باید در ثلث دیگر تقوا را رعایت کند.[579]
3. عامل سلامت جسم و روان: عمل جنسی و ارضای غریزه، یک نیاز طبیعی است که هنگام نیاز ضرورت دارد، و موجب سلامت جسم و اعصاب خواهد بود و کنترل و سرکوب کردن آن، اعصاب را فرسوده و از حال اعتدال خارج می‌سازد. منشأ بسیاری از بیماری‌های روانی، از قبیل افسردگی، یأس، اضطراب، ترس، بدبینی، پوچ‌پنداری، بی‌اعتمادی و عصبانیت، می‌تواند سرکوب کردن غریزه جنسی باشد. بنابراین، ازدواج به‌موقع و ارضای غریزه جنسی از مشروع را می‌توان یکی از عوامل سلامت جسم و اعصاب دانست.
رسول خدا(ص) فرمود: برای مردان و زنان بی‌همسر ازدواج بگیرید، تا خدا اخلاقشان را نیکو گرداند، در رزق آنان گشایش دهد و بر مروتشان بیفزاید.[580]
4. کمک به سلامت محیط اجتماعی: اگر جوانان در آغاز جوانی ازدواج کنند به زندگی خانوادگی وابسته و دل‌گرم می‌شوند و از بسیاری از مفاسد اخلاقی مصون می‌مانند. در نتیجه، از تعداد تجاوزات با عُنفِ (شدّت و خشونت)، اِغفال دختران و زنان، زنا، لواط، استمنا و حتی اعتیاد و قتل و جنایت و سرقت کاسته می‌شود. بنابراین، ازدواج به‌موقع در سلامت و امنیت محیط تأثیر فراوان دارد. به همین دلیل اسلام به اولیا و مربیان توصیه می‌کند که زمینه ازدواج کسانی را که ازدواج نکرده‌اند فراهم سازند.
قرآن می‌گوید: برای افراد بی‌همسر و بندگان و کنیزان صالح خود [ وسایل] ازدواج [ فراهم] کنید، چنانچه تهی‌دست باشند، خدا به فضل خود بی‌نیازشان می‌کند و خدا توسعه دهنده و داناست.[581]
رسول خدا(ص) فرمود: فرزند سه حق بر پدر دارد: نام نیکویی برایش بگذارد، نوشتن را به او یاد دهد، و وقتی به حدّ بلوغ رسید وسیله ازدواجش را مهیا سازد.[582]
5 . تولید و تکثیر نسل: اسلام به تولید فرزند و تکثیر نسل توجه دارد و آن‌را یکی از اهداف مهمّ ازدواج می‌شمارد.
رسول خدا(ص) فرمود: چه مانعی دارد که مؤمن ازدواج کند، شاید خدا فرزندی به او عطا کند که زمین را با گفتن کلمه لا اله الاّ اللّه سنگین نماید.[583]
و نیز فرمود: ازدواج کنید تا زیاد شوید، زیرا من در قیامت با سایر امت‌ها به وسیله شما مباهات می‌کنم، حتی به وسیله جنین سقط شده.[584]
6. لذت‌جویی: یکی از فواید مهمّ ازدواج امکان لذت‌جویی و ارضای غریزه جنسی از راه مشروع است. لذت‌های جنسی یکی از بهترین لذت‌های دنیاست، و از دیدگاه اسلام نه تنها مذموم نیست بلکه عملی است مشروع که اگر با قصد قربت انجام بگیرد ثواب نیز دارد، و در بعضی اوقات واجب می‌شود.
ازدواج، پیمانی است مقدس که با چند چیز تحقق می‌یابد:
1. رضایت زن و مرد.
2. اجازه پدر یا جَد، در صورتی که زن باکره باشد.
3. تعیین مَهر. مهر می‌تواند مِلک باشد یا پول نقد یا نسیه، یا هر مال دیگری کم باشد یا زیاد.
4. خواندن صیغه عقد، توسط زن و مرد یا وکیل آنان، در صورتی که با زبان عربی آشنا باشند.
بعد از اجرای صیغه عقد زن و مرد، زن و شوهر می‌شوند و زندگی فردی آنان به زندگی خانوادگی تبدیل می‌شود، و مسئولیت‌های تازه‌ای پیدا می‌کنند.
بیندیشید و پاسخ دهید
1. دیدگاه اسلام درباره ازدواج چیست؟
2. پیامبر اسلام درباره ازدواج چه فرمود؟
3. ازدواج چه منافعی دارد؟
4. ازدواج به‌موقع چه تأثیری در جسم و روح انسان دارد؟
5 . ازدواج به‌موقع جوانان چه تأثیری در اجتماع دارد؟
6. ازدواج چگونه تحقق می‌یابد؟
[569] . عن أبیجعفر علیه‌السلامقال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: ما بنی بناء فی الإسلامِ أحبُّ إلی اللّه عَزَوَجَلَّ من التزویجِ؛ همان، ص 3.
[570] . عن أبیعبداللّه علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: ما حقّ شیء أحبّ إلی اللّه عزّ وجلّ من بیتٍ یعمَّر فی الإسلام بالنکاح، و ما
من شیء أبغضُ إلی اللّه من بیتٍ یخربُ فی الإسلام بالفُرقةِ، یعنی الطلاق؛ همان، ص 5 .
[571] . قال أمیرالمؤمنین علیه‌السلام: تزوّجوا؛ فإنّ رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله قالَ: مَن اَحَبَّ أن یتبع سنّتی فإنّ من سنّتی التّزویجَ؛ همان، ص 6.
[572] . قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: النِّکاحُ سُنَّتی فَمَنْ رَغب عنْ سنّتی فَلَیسَ مِنّی؛ بحارالانوار، ج 103، ص 220.
[573] . قال أبوعبداللّه علیه‌السلام: رکعتان یصلّیهما المتزوّجُ أفضلُ من سبعینِ رکعةً یصلّیها أعزبٌ؛ وسائل الشیعه؛ ج 14، ص 6.
[574] . قال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله: رکعتان یصلّیهما متزوّجٌ أفضل مِن رَجُل عزب یقوم لیلَه و یصومُ نهارَه؛ همان، ص 7.
[575] . عن أبیعبداللّه علیه‌السلام قال: قال رسولُ اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: رذال موتاکم العزّابُ؛ همان.
[576] . « وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنْفُسِکمْ أَزْواجاً لِتَسْکنُوا إِلَیها وَجَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذ لِک لاَیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ »؛
روم، آیه 21.
[577] . قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: مَن أحبّ أن یلقی اللّهَ طاهرا مطهّرا فلیلقِه بزوجةٍ؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 6.
[578] . عن أبیعبداللّه علیه‌السلام قال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: مَنْ تَزَوَّجَ اَحرَزَ نِصف دینه؛ همان، ص 5 .
[579] . موسی بن جعفر علیه‌السلام عَن آبائِهِ عَنِ النّبی صلی‌الله‌علیه‌وآله قالَ: ما مِنْ شابٍّ تزوّجَ فی حداثة سنّهِ إلاّ عجّ شیطانُه: یا ویلاه، یا ویلاه،
عصمَ منّی ثلثی دینه، فلیتّقِ اللّه العبدُ فی الثلث؛ بحارالانوار، ج 103، ص 221.
[580] . قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: زَوِّجوا أیاماکم فإنّ اللّه یحسن لهم أخلاقَهم، و یوسِّعُ لهم فی أرزاقهم، و یزیدهم فی مروّاتهم؛ همان،
ص 222.
[581] . « وَأَنْکحُوا الأَیامی مِنْکمْ وَالصّالِحِـینَ مِنْ عِـبادِکمْ وَ إِمائِکمْ إِنْ یـکونُوا فُقَراءَ یـغْنِـهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللّهُ واسِـعٌ عَلِـیمٌ »؛
نور، آیه 32.
[582] . عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: مِن حَقّ الولد عَلی والده ثلاثة: یحسن اسمَه، و یعَلِّمه الکتابةَ، و یزوِّجه إذا بلغ؛ مکارم الاخلاق، ج 1،
ص 253.
[583] . عن أبیجعفر علیه‌السلامقال: قال رسول اللّه صلی‌الله‌علیه‌وآله: ما یمنعُ المؤمنَ أن یتّخذ أهلاً لعلّ اللّه یرزقُه نسمةً تثقل الأرض بلا إله إلاّ
اللّه؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 3.
[584] . قال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله: تَناکحُوا تکثروا فَإنّی اُباهِی بِکمُ الأمَم یومَ القیامة ولو بالسقط؛ بحارالانوار، ج 103، ص 220.