کودک و رادیو و تلویزیون
رادیو، تلویزیون و سینما از اختراعات بسیار سودمند میباشند. از این وسائل میتوان برای تعلیم و تربیت و تنویر افکار عمومی و آموزشهای دینی و اخلاقی و ترویج و راهنماییهای کشاورزی و صنعتی و تدریس رشتههای مختلف علوم و معارف و آموزش امور بهداشتی و بالا بردن سطح اطلاعات سیاسی- اجتماعی استفاده کرد.
آری، بشر میتواند از این گونه وسائل ارتباط جمعی صدها استفاده ببرد. به همان مقدار که این وسائل میتوانند مفید باشند، میتوانند مورد سوء استفاده قرار گیرند. اگر این وسائل به دست نااهل بیفتد و در مسیر غلط قرار گیرد، صدها ضرر بهداشتی، فرهنگی، دینی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی به مردم وارد میسازد. رادیو و تلویزیون تقریباً جنبه عمومی پیدا کرده و در تمام خانهها راه یافته است و اکثر مردم، آنها را وسیله تفریح و سرگرمی میشمارند و به استماع و تماشای آنها علاقهمند هستند.
به ویژه کودکان و نوجوانان بیش از حد به آنها اظهار علاقه مینمایند. به گزارش متخصصان کودکان ایرانی بیش از کودکان کشورهای پیشرفته مانند امریکا، فرانسه، انگلیس و ژاپن به تماشای برنامههای تلویزیونی علاقهمند هستند. طبق آمار (زمان تألیف کتاب) در ایران 40% تماشاچیان برنامههای تلویزیون کودک و 30% نوجوانان میباشند. سنین کودکی و نوجوانی، حساسترین سنین تعلیم و تربیت میباشد.
برنامههای رادیو و تلویزیون، چه خوب، چه بد، بیشک در روح حساس آنها تأثیر فراوانی خواهد داشت و نمیتوان آنها را سطحی و بدون اثر پنداشت و نمیتوان به کودک آزادی داد که از همه برنامهها استفاده کند، زیرا بعضی از برنامهها برای کودک زیانبخش میباشد. کاش مدیران و تهیهکنندگان برنامههای رادیو و تلویزیون میدانستند که در چه پست حساسی قرار گرفته و چه مسئولیت بزرگی را بر دوش دارند.
آنان هستند که بخش مهمی از تعلیم و تربیت افراد ملت، بالأخص کودکان و نوجوانان را بر عهده دارند. پدران و مادران نیز نمیتوانند در این مورد بیتفاوت باشند وبه کودکان اجازه دهند از هر برنامهای استفاده کنند.
یکی از برنامههای رادیو و تلویزیون، پخش و نمایش داستانها و فیلمهای محرک و خشونت بار، مانند قتل و جنایت، دزدی و آدم ربایی، نزاع و مسابقههای مهیج، ضرب و شکنجه افراد، گول زدن و فریب دادن است که اتفاقاً کودکان، شیفته این نوع داستانها و فیلمها هستند و خیلی از اینها لذت میبرند. در صورتی که این نوع فیلمها از جهاتی برای کودکان ضرر دارد:
اولا: روح حساس و لطیف آنان را شدیداً تحریک میکند ممکن است در اثر آنها یک حالت اضطراب و وحشت درونی برایشان به وجود آید. ممکن است به ترس و دلهره مبتلا شوند. شبها خواب وحشتناک ببینند و در خواب فریاد بزنند. سردرد و سرگیجه بگیرند. حتی ممکن است در حین تماشای فیلمهای محرک، از شدت ناراحتی بیهوش گردند یا سکته کنند.
ثانیاً: این نوع فیلمها ممکن است ضرر اخلاقی هم داشته باشد، و کودکان پاک نهاد را به سوی گناه و کارهای خلاف بکشاند. ممکن است کودکان بهطوری تحت تأثیر قرار گیرند که از قهرمانهای آنها تقلید کنند و دست به قتل، جنایت و دزدی بزنند.
ثالثاً: ممکن است بهوسیله تماشای این قبیل فیلمها، راه دزدی، جنایت، فریب و فرار از قانون را یاد بگیرند و بعداً به کار بندند. به مطالب زیر توجه کنید:
فهرست نامه یونسکو نشان میدهد که نتایج محاکم کودکان در اسپانیا از سال 1944 تا 1953، معلوم داشت که 37% از موارد پسران بزهکار تحت تأثیر فیلمهای نامطلوب و زیان بخش بودهاند و به موجب تحقیقات وسیع در امریکا، تأثیر سینما در 10% از پسران و 25% از دختران بزهکار مشاهده شده است. این آمار واقعاً تکاندهنده است.[25]
به عقیده «بلومر وهوزر» 49% منحرفین در اثر مشاهده فیلمهای سینما علاقه خاصی به حمل سلاح در خود احساس میکنند و 28% رموز سرقت و 21% راه فرار از قانون و گمراه کردن پلیس را از همین فیلمها میآموزند و با تحقیق مشاهده شده که 25% از زنان، با مشاهده فیلمهای ناباب در پرتگاههای ننگ سقوط نموده و پای 54% نفر دیگر به تقلید از ستارگان بیپروا، به کابارهها و مجالس عیش و هوس باز شده است.[26]
پروفسور «واکسمن» که یکی از اساتید دانشگاه لوس آنجلس است میگوید: جای هیچگونه تردید نیست که امواج الکترو مغناطیسی که از صحنه تلویزیون میگذرد، اثر قابل ملاحظهای بر روی ارگانیسم انسانی میگذارد. این امواج که از طریق تلویزیون یا رادار و یا بسیاری از لوازم برقی منزل فرستاده میشود از نوع کوتاه است و اوّلین آثاری که دارد، به صورت سردرد و سرگیجه ظاهر میشود و موجب پایین آمدن ظرفیت فکری، تغییر فشار خون، هیجانات و افزایش تخریب کننده گلبولهای سفید میگردد. از این گذشته، این امواج بر روی سیستم عصبی تأثیر بسیار بدی میگذارند و موجب بیماریهای مختلف میشوند.[27]
دکتر الکیس کارل مینویسد: رادیو و تلویزیون و ورزشهای نامناسب، روحیه فرزندانمان را تباه میسازد.[28]
یک دانشجوی 18 ساله کالج اعلام کرد که فکر ارتکاب جنایت را از تماشای برنامههای تلویزیون دریافت کرده است. وی که در برابر دادگاه به گناه اعتراف میکرد، متهم است که با تهدید به کشتن فرزند «والتر کاتائو» هنرپیشه فیلم میخواسته است 150 هزار دلار باج بگیرد. او گفت: اندیشه باجستانی با تهدید به کشتن هنگامی در وی پیدا شد که فیلمی را در این زمینه از تلویزیون تماشا کرد ... پلیس گفت:
موارد متعددی را مشاهده کرده است که نوجوانان ارتکاب جرائم را از تلویزیون یاد گرفتهاند.[29]
در مشهد پسر بچه ده سالهای پس از دیدن یک فیلم کاراتهای دوست هشت سالهاش را با ضربه لگد کشت.[30]
آقای صفی نیا قائم مقام وزیر آموزش و پرورش میگوید: وقتی که تلویزیون بدآموز باشد، بهترین معلم هم نمیتواند کاری بکند.[31]
یک پسر بچه 15 ساله کوبائی الاصل موسوم به «رونى زامورا» که به اتهام قتل یک پیرزن 83 ساله محکوم به حبس ابد شده است، در یکی از زندانهای فلوریدا به سر میبرد.
والدین او از سه شبکه مهم تلویزیونی آمریکا به استناد اینکه برنامه آنها به پسرشان درس آدم کشی آموختهاند، تقاضای 25 میلیون دلار خسارت کردهاند. محاکمه رونی که در سپتامبر گذشته انجام گرفت، نشان داد که وی از کودکی از همان هنگامی که پرستارش برای ساکت کردن او، وی را در مقابل صفحه تلویزیون مینشاند، علاقه مفرطی به تلویزیون پیدا کرده بود و روزانه 8 ساعت به تماشای آن میپرداخت. برنامه تلویزیونی مورد علاقه این نوجوان که به اتهام سرقت و قتل همسایه 83 ساله خود محکوم شده، سریال پلیسی کوجاک بوده است. این برنامه شب قبل از ارتکاب جنایت رونی داستان سرقت از یک زن متمول را نشان داده بود.
فریبا دختر پانزده ساله و زیبای رضائیه، هنگام تماشای یک صحنه پرهیجان از فیلم تلویزیونی بر زمین افتاد و مرد. او هنگامیکه مشاهده کرد که سرخپوستی قصد کندن پوست سر یک سفید را دارد، فریادی کشید و بعد قالب تهی کرد. پزشکان علت مرگ او را پاره شدن آنی شریان مغزی تشخیص دادهاند.[32]
دکتر جلال بریمانی متخصص اعصاب و روان میگوید: تماشای فیلمهای ترسناک، خشن یا پرهیجان در روان کودکان اثر نامطلوب میگذارد. دیدهایم که بچهای پس از تماشای یک فیلم کابویی به تقلید قهرمانان فیلم برادر یا خواهر کوچک خود را کشته است. از طرفی این قبیل فیلمها در شخصیت آینده این کودکان اثر بد میگذارد.
مشاهده فیلمهای ترسناک سبب میشود که در بزرگی دچار ترس پنهان شوند. تماشای فیلمهای خشن، مرد و زن آینده را فردی متجاوز و خشن میکند. این حالات در روحیه این افراد میماند تا روزی بتواند مجال خودنمایی یابد و فرد را به فاجعهای بکشاند.
دکتر شکراللَّه طریقتی روان پزشک میگوید: تأثیر تماشای فیلمهای نامطلوب در آینده بچهها نیز غیر قابل انکار است. این فیلمها میتواند در روحیه کودکان چنان اثر نامطلوبی بر جای بگذارد که در سالهای بعد از بلوغ، وقتی زمینهها و عوامل دیگر هم فراهم شد، به بروز ناهنجاریهای روانی خطرناک در فرد کمک کند. این است که جداً توصیه میکنم والدین تحت هیچعنوانی اجازه ندهند فرزندانشان فیلمهای بد و فیلمهای مخصوص بزرگسالان را خصوصاً از ساعت ده شب به بعد تماشا کنند.
مقاومت والدین در برابر خواست اطفالشان برای تماشای اینگونه فیلمها، بزرگترین محبّت یک پدر یا مادر در حق فرزندانشان میباشد.
دکتر رضا مظلومان جرم شناس و استاد دانشگاه تهران میگوید:
بسیاری از فیلمهای تلویزیونی و سینمایی به صورت یک عارضه خطرناک عرضه میشوند و بسیاری از آنها برای جامعه ما شوم و بد یمن هستند. حالا اثرات خطرزای این فیلمها به آنجا کشیده شده که جان دختر بچه یازده سالهای را میگیرد و قلب او را از حرکت باز میدارد ... با جرئت میگویم: بسیاری از جنایات و شقاوتهای عصر حاضر را بیچون و چرا از اثرات شوم و نامیمون اشاعه همین فیلمها در سراسر جهان باید دانست.[33]
دکتر «آرنولد فریمانى» پزشک بیمارستان نیویورک با کمک دستگاههای الکترونیکی و آزمایشهای لازم ثابت کرده که یکی از عوامل مهم خستگی روحی، فکری و سردردهای عصبی، گوش دادن به موسیقی رادیو است.[34]
مجله تایمز در شماره 6 نوامبر 1964 مینویسد: متخصصان امراض کودکان در دو پایگاه نیروی هوایی متوجه شدند که تعداد زیادی از فرزندان افسران مأمور خدمت در آن منطقه که سنشان بین 3 و 12 سال است، مدام از سردرد، بیخوابی، تلاطم معده، تهوّع و استفراغ دررنج و عذاباند. از لحاظ بالینی دلیلی برای این ناراحتی و بیماری فرزندان وجود نداشت. بعد از بررسی همه جانبه، به این نتیجه رسیدند که همه این کودکان عادت به تماشای طولانی برنامههای تلویزیونی دارند و همه روزه بین سه الی شش ساعت با تماشای برنامههای تلویزیون خود را سرگرم مینمایند. متخصصان تنها چاره درمان را در آن دانستند که به کودکان اجازه استفاده از برنامههای تلویزیون را ندهند. این کار را کردند و مؤثر واقع شد. سردرد، تهوع، استفراغ و کلیه علائم بیماری مرتفع شد.[35]
بنابراین، پدران و مادرانی که به فرزندان خویش علاقه دارند، به آنها اجازه نمیدهند که شبانه روز سرگرم رادیو و تلویزیون باشند، مگر اینکه برنامهای را کاملًا کنترل کرده باشند و بدانند که برای کودکان هیچ گونه ضرر و زیان اخلاقی و روانی ندارد.
[25]. مکتب اسلام، سال 15، شماره 11
[26]. همان
[27]. همان، سال 18، شماره 1
[28]. همان، سال 15، شماره 3
[29]. اطلاعات، شماره 15743
[30]. مکتب اسلام، سال 15، شماره 11
[31]. همان، سال 18، شماره 1
[32]. اطلاعات، شماره 14243
[33]. همان، آبان ماه 1352
[34]. مکتب اسلام، سال 15، شماره 3
[35]. جییم گینوت، پیوندهاى کودک و خانواده، ترجمه تقىزاده میلانى، ص 131
* امینى، ابراهیم، تربیت، 1جلد، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: هفتم، 1390.