انسان دوستی
همه مردم بندگان خدا هستند. پدر و مادر همه یکی است و در واقع عضو یک خانواده‌اند. خدا آن‌ها را آفریده و دوستشان دارد. همه را روزی می‌دهد.
حاجت‌های آنان را آفریده و در اختیارشان قرار داده است. عقل و قدرت داده تا از مواهب الهی استفاده نمایند. به تکامل روح و روان و سعادت اخروی آنان نیز عنایت داشته، اسباب هدایتشان را نیز فراهم ساخته است. برای ارشاد و راهنمایی آن‌ها پیمبران را برانگیخته است. امامان و رهبران دین را مأموریت داده تا برای سعادت و تکامل انسان‌ها کوشش نمایند. همه این‌ها بدان سبب است که بندگانش را دوست دارد و رفاه و سعادت همگان را می‌خواهد. از همه مردم خواسته که به یکدیگر دل سوز، مهربان، خیرخواه و سودمند باشند. به هم احسان کنند و حاجت‌های یکدیگر را برطرف سازند و به هنگام مشکلات و گرفتاری‌ها، به فریاد هم برسند. خدمت‌گذار هم باشند و نفع همگان را بخواهند. خدمت‌گزاران و خیرخواهان بشر، از بندگان خاص خدا و دارای مقامی بلند می‌باشند و پاداش‌های ممتازی برایشان مقرر شده است. دین اسلام- که یک آیین مقدس اجتماعی است- دراین‌باره سفارش‌ها کرده و آن را یک وظیفه همگانی قرار داده است؛ از باب نمونه:
پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
همه بندگان روزی‌خوار خدا هستند. پس محبوب‌ترین مردم نزد خدا کسی است که به بندگانش نفع برساند یا خانواده‌ای را خشنود سازد.[3]
امام صادق علیه السلام فرمود:
خدا می‌فرماید: مردم روزی‌خوار من هستند و محبوب‌ترین مردم نزد من کسی است که در مورد بندگانم دل‌سوزتر باشد و در رفع حاجت‌هاشان بیش‌تر کوشش کند.[4]
هم‌چنین آن حضرت فرمود:
خدا را بندگانی است مخصوص که مردم در حاجت‌هاشان به آن‌ها پناه می‌برند، اینان هستند که در قیامت در امان خدا خواهند بود.[5]
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدند: محبوب‌ترین مردم نزد خدا کیست؟ فرمود:
آن کس که بیش‌تر از سایرین نفعش به مردم برسد.[6]
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
کمال عقل بعد از دین، دوستی با مردم و احسان به هر کس چه خوب و چه بد می‌باشد.[7]
ایشان در جای دیگر فرمود:
هر کس که به فکر اصلاح امور مسلمانان نباشد، مسلمان نیست.[8]
هم‌چنین آن حضرت فرمود:
هر کس دادخواهی مسلمانی را بشنود و پاسخ ندهد مسلمان نیست.[9]
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
خدا به بندگانش مهربان است و مردم مهربان را دوست دارد.[10]
صدها از این قبیل احادیث از پیغمبر اکرم و ائمه اطهار صادر شده و در کتب حدیث موجود است.
شارع مقدس اسلام، با یک دید وسیع، جامعه انسانیت و به ویژه جامعه مؤمنان را یک واحد دانسته و از پیروانش خواسته که برای رفاه و سعادت همگان کوشش نمایند و خیرخواه همه باشند. اسلام یک دین صددرصد اجتماعی است و سعادت افراد را در سعادت اجتماع می‌داند و با هرگونه خودخواهی مبارزه می‌کند. انسان مسلمان و متعهد نمی‌تواند خودخواه بوده و به منافع دیگران توجهی نداشته باشد.
انسان‌دوستی یک خوی ممتاز انسانی است و از نهاد انسان مایه می‌گیرد، اما در اثر تربیت، ممکن است پرورش و تکامل یابد و یا به نابودی گراید. این خوی برجسته، ماننند سایر صفات پسندیده انسانی، باید از زمان کودکی پایه‌گذاری شود. پدران و مادران وظیفه دارند که فرزندان خویش را انسان دوست، مهربان و خیرخواه پرورش دهند. پدر و مادر اگر خود خیرخواه و انسان دوست باشند و آثار خیرخواهی در گفتار و رفتارشان دیده شود، می‌توانند فرزندانی مهربان و نوع دوست پرورش دهند.
پدران و مادران مسئول و آگاه می‌توانند گاه و بی‌گاه حالت‌های رقت‌بار مردمان بی‌بضاعت و از کار افتاده و ناتوان را برای کودکان تعریف کنند و در صورت امکان، از نزدیک با آن‌ها تماس بگیرند و به کودکان بگویند: این‌ها همه انسان و برادر ما هستند.
حقوقشان پای‌مال شده و گرسنه و بی‌نوایند. باید از این‌ها دفاع کنیم و حقوق پای‌مال شده‌شان را باز گردانیم. اکنون نیز به‌طور موقت باید به مقدار توانایی خودمان به آنان کمک کنیم. آن گاه به مقدار توانایی خودشان، در حضور کودکان و بلکه به‌وسیله خود آن‌ها، به افراد مورد نظر کمک و یاری نمایند. می‌توانند گاه گاه از ستم‌های ستم‌کاران و وضع رقت‌بار ستمدیده‌گان برای کودکان تعریف کنند و وظیفه و مسئولیت انسان مسلمان را بیان نمایند. می‌توانند کودکان را به بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها ببرند و نیازهای بیماران بی‌بضاعت را به آن‌ها نشان بدهند. و وظایف و دستورات اسلامی را بازگو کنند و به مقدار توانایی خویش کمک نمایند. می‌توانند وضع یتیمان بی‌بضاعت و سالخوردگان بی‌سرپرست را برای کودکان تشریح کنند و در صورت امکان، حضوراً با آن‌ها تماس بگیرند و لزوم حمایت از آن‌ها را به کودکان یادآور شوند. می‌توانند گرفتاری‌ها و مشکلات افراد و نیازهای عمومی را برای فرزندان خویش تشریح نمایند و وظیفه انسان مسلمان، متعهد و مسئول را بیان کنند.
پدران و مادران مسئول و آگاه، با این قبیل رفتار و گفتار، می‌توانند عواطف فرزندان خویش را تحریک کنند و روح خیرخواهی و انسان دوستی را در آنان پرورش دهند.
[3] . بحارالأنوار، ج 71، ص 316، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 73: قال رسولاللَّه صلى الله علیه و آله و سلم:« الخلقُ عِیالُ اللَّه تعالى، فأحبُّ الخَلْقِ إلى اللَّه مَنْ نفع عِیالَ اللَّه أوْ أدْخَلَ على أهْلِ بیتٍ سُروراً ...»
[4] . همان، ص 336، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 114: عن ابن سنان، قال: قال أبوعبداللَّه علیه السلام: قال اللَّه عزّوجلّ:« الخلقُ عیالی، فأحَبّهُم إلیَّ ألطَفُهُم بهم وأسعاهم فی حوائجهم»
[5] . همان، ص 318، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 81: قال الصادق علیه السلام:« إنَّ للَّهعباداً من خلقه یفزغ العباد إلیهم فی حوائجهم أولائک هم الآمنون یومَ القیامة»
[6] . همان، ص 339، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 122: عن سیف بن عمیرة، قال: حدّثنی مَن سمع أباعبداللَّه علیه السلام یقول: سُئِلَ رسولاللَّه صلى الله علیه و آله و سلم:« مَنْ أحب الناس إلى اللَّه؟». قال:« أنفع الناس للناس»
[7] . همان، ص 392، باب التراحم والتعاطف ...، ح 12: قال رسولاللَّه صلى الله علیه و آله و سلم:« رأسُ العقلِ- بعدَ الدین- التودّد الى الناس واصطناع الخیر إلى کلّ أحدٍ برٍّ وفاجرٍ»
[8] . همان، ص 337، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 116: عن السکونی، عن أبیعبداللَّه علیه السلام قال: قال رسولاللَّه صلى الله علیه و آله و سلم:« مَنْ أصبح لا یهتمُّ بأمور المسلمین فلیس بمُسْلِمٍ»
[9] . همان، ص 339، باب قضاء حاجة المؤمنین ...، ح 120: أنَّ النبیُّ صلى الله علیه و آله و سلم قال:« ... مَنْ یسمع رجلًا ینادی" یا لَلْمُسلمینَ!" فلم یجبْهُ فلیس بمُسلِمٍ»
[10] . همان، ص 394، باب الترحم والتعاطف ...، ح 16: قال رسولاللَّه صلى الله علیه و آله و سلم:« إنَّ اللَّه عزَّوجلَّ رحیمٌ یُحِبُّ کُلَّ رحیمٍ»