مسئولانِ ازدواج
ازدواج، فقط نیازِ شخصی نیست که تنها مربوط به زن و مرد باشد، بلکه امری اجتماعی هم هست که مسئولان جامعه در برابر آن مسئولند، زیرا جامعه بزرگ از واحدهای کوچک خانواده تشکیل می‌شود و صلاح و فساد و ترقی و انحطاط جوامع از صلاح و فساد و ترقی و انحطاط خانواده‌ها نشئت می‌گیرد. اصلاح جامعه را باید از طریق اصلاح خانواده‌ها شروع کرد.
چنان که قبلًا گفته شد، بسیاری از مفاسد اخلاقی و مشکلات اجتماعی که در جامعه مشاهده می‌شوند معلول تأخیرِ ازدواج جوانان است و بهترین، بلکه تنها راه حل این مشکل، به موقع ازدواج کردن آنهاست. اگر مشکل مذکور حل شد بسیاری از مشکلات اجتماعی نیز رفع خواهد شد. مسئولیت این مهم بر عهده همه مسئولان و دست اندرکاران امور اجتماعی است. قرآن کریم فرموده: «کسانی را که همسر ندارند و غلامان و کنیزان که شایسته‌اند همسر دهید. اگر فقیر باشند خدا به فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌کند که خدا گشایش
دهنده و داناست.[22]» همه باید در حل این مشکل و بر طرف ساختن موانع سعی وتلاش کنند و امکانات لازم را در اختیار جوانان قرار دهند. در این میان سه دسته می‌توانند نقش اساسی ایفا کنند:
اول: پدر و مادر: مسئولیت این امر در مرحله اول و به طور طبیعی بر عهده پدر و مادر نهاده شده است. والدین چون در تکوین فرزند علیت و دخالت دارند، پرورش و تعلیم و تربیت و در نهایت، زمینه سازی برای ازدواج و استقلال او را نیز باید بپذیرند. کودک وجودی است ضعیف و وابسته که به تدریج قوی شده و به استقلال نزدیک‌تر می‌شود. وقتی به سن بلوغ و ازدواج رسید باز هم احتیاج به پدر و مادر دارد، زیرا نه به قدر کافی تجربه دارد تا مستقیماً در انتخاب همسر و تشکیل خانواده اقدام نماید، نه از لحاظ امکانات اقتصادی به حد خودکفایی رسیده تا بتواند هزینه مراسم ازدواج و اداره زندگی را بدون کمک دیگران تحمل نماید، بهترین کسانی که در این موقعیت حساس و سرنوشت ساز می‌توانند به تشکیل خانواده و استقلال جوانان کمک کنند پدر و مادر هستند. اگر والدین دختر و پسر با هم تفاهم و تعاون داشته باشند می‌توانند وسیله ازدواج آنها را به موقع و بدون تأخیر فراهم آورند و با عقل و تدبیر و تفاهم مشکلات را برطرف سازند و به مقدار توانشان در اداره زندگی جدید کمک نمایند. به همین جهت، تزویج در اسلام یکی از حقوق اولاد به شمار رفته است.
پیامبر گرامی اسلام فرمود: «فرزند سه حق بر پدر خود دارد: 1- نام نیکو
برایش انتخاب کند. 2- خواندن و نوشتن را به او یاد دهد. 3- وقتی به حد بلوغ رسید برایش تدارک ازدواج ببیند.[23]»
دوم: حکومت اسلامی: بعد از والدین، مسئولیت این امر مهم بر عهده حکومت اسلامی نهاده شده است. در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی چنین آمده است: «خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلى رشد و تعالى انسان است و توافق عقیدتى و آرمانى در تشکیل خانواده که زمینه ساز اصلى حرکت تکاملى و رشد یابنده انسان است اصل اساسى بوده و فراهم کردن امکانات جهت نیل به این مقصود از وظایف حکومت اسلامى است.»
و در اصل یک صد و دهم چنین آمده است: «از آن جا که خانواده واحد بنیادین جامعه اسلامى است همه قوانین و مقررات و برنامه ریزىهاى مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده و پاسدارى از قداست آن و استوارى روابط خانوادگى بر پایه حقوق و اخلاق اسلامى باشد.»
حاکم شرع اسلام، قیّم و سرپرست و ولیِّ مؤمنین است و اداره کلیه امور اجتماعی مسلمین، در تمام ابعاد بر عهده او گذاشته شده است.
امور سیاسی و اجتماعی و نظامی و فرهنگی و اقتصادی جامعه اسلامی را باید بر عهده بگیرد و در محدوده قوانین شرع اداره کند. یکی از موضوعات بسیار مهمی که حاکم شرعی اسلام باید به آن کاملًا عنایت داشته باشد ازدواج و تشکیل خانواده است، زیرا با ازدواجِ به موقع و تحکیم بنیان زناشویی
می‌توان جلوی بسیاری از مفاسد اخلاقی و انحرافات را گرفت. این امراز وظایف حکومت اسلامی است. حاکم شرع موظف است با برنامه ریزی وسیع و فراهم ساختن همه امکانات لازم، جوانان را تشویق کند تا در اسرع وقت ازدواج نمایند و به کانون گرم خانواده دل بسته شوند و از ولگردی و فحشا و انحرافات مصون بمانند. دولت اسلامی که خواستار تهذیب نفوس و تقوای عمومی است باید تسریع در ازدواج را به عنوان یک اصل اساسی بپذیرد و در تصویب و اجرای قوانین همواره به آن توجه داشته باشد و برای اجرای این اصل مهم، از تمام امکانات موجود استفاده نماید، هر چه در این راه سرمایه‌گذاری کند زیان نخواهد دید، زیرا برای مبارزه با فساد و نجات نسل جوان راهی بهتر از این وجود ندارد.
سوم: اصلاح طلبان و اهل خیر: تأخیر در ازدواج، مشکل بزرگ اجتماعی است که حل آن چندان ساده نیست. در حل این مشکل خود جوانان و والدین‌شان و حکومت اسلامی باید تعاون و کمک کنند، علاوه بر اینها، اندیشوران و اصلاح طلبان و ثروت‌مندان و اهل خیر نیز باید پیش‌قدم شوند و با تأسیس مؤسسه‌های خیریه از قبیل مشاوره و راهنمای ازدواج، صندوق‌های قرض الحسنه برای ازدواج، تهیه مسکن برای ازدواج، اعطای وام به دانش‌آموزان و دانش‌جویان برای ازدواج، کمک‌های بلا عوض برای ازدواج، تهیه امکانات برای ازدواج، تأسیس مؤسسه‌های کمک به حل اختلافات خانوادگی، و امثال اینها، مشکلات و موانع ازدواج‌ها را بر طرف سازند و جوانان را به تسریع در ازدواج تحریص و ترغیب نمایند.
تأسیس این قبیل مؤسسه‌های خیریه و عام المنفعه از ضروریات جامعه به شمار می‌رود و برای مبارزه با فساد و ایجاد محیط صالح کاملًا ضروری است بلکه از بزرگ‌ترین عبادت هاست، اسلام در این باره عنایت مخصوصی مبذول داشته است.
حضرت صادق علیه السلام فرمود: «هر کس که یک مجرّد را متأهل کند در قیامت مورد نظر خدا قرار خواهد گرفت.»[24]
امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: «بهترین شفاعتها این است که بین زن و مردى در امر نکاح شفاعت کنى تا این که به وصال یک دیگر برسند.[25]»
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود: «سه نفرند که در قیامت، که سایه‌ای وجود ندارد، از سایه عرش خدا استفاده خواهند کرد: «1. کسى که براى برادر مسلمانش وسیله ازدواج فراهم سازد، 2. کسى که به برادر مسلمانش خدمت کند، 3. کسى که سرّ برادر مسلمانش را فاش نسازد.[26]»
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «براى کسانى که ازدواج نکرده اند ترتیب ازدواج دهید تا خداوند متعال اخلاقشان را نیکو گرداند و در ارزاقشان توسعه دهد و به مردانگى و بزرگ منشى آنان بیفزاید.[27]»
خداوند حکیم در قرآن می‌فرماید: «وسیله ازدواج مردان و زنان مجرد و بندگان و کنیزانى را که صلاحیت ازدواج دارند، فراهم سازید، اگر هم فقیر هستند خدا از فضل خود آنها را بىنیاز مى گرداند، خدا توسعه دهنده و آگاه است.[28]»
[22]. نور( 24) آیه 32
[23]. مکارم الاخلاق، ص 253:« من حق الولد على والده ثلاثة: یحسن اسمه و یعلّمه الکتاب، و یزوّجه اذا بلغ»
[24]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 26:« من زوّج عزّباً کان ممن ینظر اللّه الیه یوم القیامة»
[25]. همان، ص 27:« افضل الشفاعات ان تشفع بین اثنین فى نکاح حتى یجمع اللّه بینهما»
[26]. همان، ج 14، ص 27:« ثلاثة یستظلّون بظلّ عرش اللّه یوم القیامة یوم لاظلّ الّا ظلّه: رجل زوّج اخاه المسلم، او اخدمه، او کتم له سرّاً».
[27]. بحار الانوار، ج 103، ص 222:« زوّجوا ایاماکم فان اللّه یحسن لهم فى اخلاقهم و یوسع لهم فى ارزاقهم و یزیدهم فى مرواتهم».
[28]. نور( 24) آیه 32:« وَأَنْکِحُوا الأَیامى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»