مسجد سازی و تأسیس مسجد از مصادیق روشن باقیات صالحات است. پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله در این باره فرمود:
آنچه از کارها و نیکی‌های مؤمن پس از مرگش به او می‌رسد، دانشی است که آن را منتشر کرده و فرزند صالح و نیز مصحف قرآنی است که از خود بر جای گذاشته یا مسجدی است که ساخته است.[1]
از زبان پیشوایان معصوم علیهم‌السلام از مسجد به‌عنوان «بازار آخرت» نام برده شده است؛ یعنی همان گونه که بازار، محل خرید و فروش کالاهای دنیوی و سودآوری است، مسجد هم محل کسب امور معنوی و به دست آوردن سود، برای آخرت است. پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله به ابوذر غفاری فرمود:
مسجد را محل خرید و فروش[کالاهای دنیوی] قرار ندهید و از گفتن سخن باطل و بیهوده در مسجد بپرهیزید.[2]
بر اساس همین فلسفه است که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:
مساجد، بازاری از بازارهای آخرتند، پذیرایی آن، آمرزش و ره‌آورد آن، بهشت است.[3]
در اهمیت مسجد، همین بس که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از جبرئیل پرسید: کدام مکان‌ها نزد خداوند، محبوب‌تر است؟ جبرئیل عرض کرد:
مساجد و دوست داشتنی‌ترین اهل مسجد نزد خداوند کسی است که جلوتر از همه به مسجد داخل و پس از همه از مسجد خارج شود.[4]
مسجد، خانه خداست و به تعبیر امام حسن مجتبی علیه‌السلام کسانی که در آن حضور می‌یابند، زائران خدایند.
اهل مسجد، زائران خدایند و بر صاحب‌خانه است که به زائرش تحفه‌ای عطا کند.[5]
در مسجد، نمازگزاران به صورت جمعی، در برابر خداوند متعال کرنش می‌کنند و زبان به حمد و ستایش او می‌گشایند و بدین سان، خشنودی پروردگار خویش را فراهم می‌کنند. این چنین حضوری در مسجد از حضور در بهشت هم بالاتر است؛ همان‌گونه که امیرمؤمنان علی علیه‌السلام فرمود:
نشستن در مسجد نزد من از نشستن در بهشت، نیکوتر است؛ زیرا در بهشت، خشنودی خودم فراهم است و در مسجد، خشنودی پروردگارم.[6]
[1]. السیوطى، الجامع الصغیر، ج1، ص382: «إنّ ممّا یلحق من عمله و حسناته بعد موته علماً علّمه و نشره، و ولداً صالحاً ترکه، أو مصحفاً ورثه أو مسجداً بناه...».
[2]. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج77، ص85 .
[3]. شیخ طوسى، امالى، ص139: «المساجد سوق من أسواق الآخرة فرأها المغفرة و تحفتها الجنّة».
[4]. همان، ص145: «... أیّ البقاع أحبّ إلى اللّه تعالى قال: المساجد...».
[5]. موسوعة کلمات الامام الحسن علیه السلام، ص295: «أهل المسجد زوّار اللّه و حقّ على المزور التحفة لزائره».
[6]. سنن الامام على علیه السلام، ص329: «الجلسة فی المسجد خیر لی من الجلسة فی الجنّة فإنّ الجنّة فیها رضى نفسی و الجامع فیه رضى ربّی».