کشف و شهود عارفان
عارفان راستین مدعی هستند که در برخی حالات نفسانی، علوم و حقایقی برایشان منکشف میگردد که بعداً صدق آنها به اثبات میرسد. گاهی اخباری از حوادث گذشته در دلشان میافتد، گاهی از حوادث آینده مطلع میشوند، گاهی از حوادث و اشیایی که از دسترس حواس ظاهر به دور است اطلاع مییابند، گاهی با غیر چشم و گوشِ ظاهر، اشیاء یا اشخاصی را مشاهده میکنند یا صداهایی را استماع مینمایند. این قبیل اخبار آن قدر زیاد است که اصل آن اجمالاً قابل انکار نیست. گرچه بعضاً هم مدعیان حقهبازی نیز در بین آنها دیده میشود، ولی زیانی به اصل صحت آن نمیرساند.
مکاشفات عرفانی نیز با تجربه و احساس درونی و القا در قلب عارف به وجود میآید و بیشباهت به الهام و وحی نیست، لیکن با وحی تفاوتهایی دارد:
1. چنانکه قبلاً اشاره کردیم، گیرنده وحی در همان حال، به فرستنده وحی یعنی خدای متعال توجه حضوری دارد، و اعتماد کامل و یقین دارد که وحی از جانب اوست، و از این جهت احساس آرامش میکند. برخلاف کشف و شهود عارف که به منبع آن توجه ندارد.
2. در مکاشفات عرفانی احتمال خطا و این که از وسوسههای شیطانی باشد وجود دارد. در مکاشفات منقول از عرفا مطالب خیالی و پنداری فراوانی دیده میشود، که از ظرفیت پنداری آنها نشئت میگیرد. برخلاف وحی پیامبران که از هرگونه خطا و اشتباهی مصونیت دارد.
3. وحی نبوی پیام و مأموریت ابلاغ دارد و برای سعادت مردم برنامه همه جانبه و هماهنگ ارائه میدهد، برخلاف مکاشفات عرفانی که به علم و عرفان صاحب کشف کمک میکند.
4. مکاشفات عرفانی، اکتسابی است که در اثر ریاضتها و اعمال ویژهای به وجود میآید، برخلاف وحی که نیازی به ریاضت ندارد و ناگهانی به وجود میآید.