همه تعابیر و سفارش‌هایی که برای اقامه نماز جمعه وجود دارد و ما گوشه‌هایی از آن‌ها را نقل کردیم، نشان از اهمیت این فریضه الهی دارد. با برگزاری یک نماز جمعه سنجیده و هوشیارانه می‌توان یک هفته و گاه یک سال، محتوای زندگی عبادی و سیاسی مردم را تأمین کرد و آنان را با وظایفشان آشنا نمود.
در مقاطع مختلف تاریخی شاهد بوده‌ایم که نماز جمعه و خطبه‌های آن، چگونه در حفظ ارزش‌های دینی و سیاسی، مؤثر بوده است. نمونه بارز آن، پس از انقلاب شکوه‌مند اسلامی ایران است که نمازهای جمعه، مراکز بسیار پر اهمیت و حساسی برای آگاهی‌دادن به مردم و ایجاد انسجام بین آنان و دفع فتنه‌های دشمنان بوده است. ازهمین‌رو، امام خمینی رحمه‌الله فرمود:
ملت ما گمان نکنند که نماز جمعه، یک نماز عادی است. نماز جمعه با شکوه‌مندیی که دارد، برای نهضت کوتاه عمر ما، یک پشتوانه محکم و در پیشبرد انقلاب اسلامی ما، عامل مؤثر و بزرگی است. ملت عظیم و عزیز، با شرکت خود باید این سنگر اسلامی را هر چه عظیم‌تر و بلندپایه‌تر حفظ نماید تا به برکت آن، توطئه‌های خائنانه و دسیسه‌های مفسدان، خنثی شود.[1]
از آن جهت که نماز جمعه، ابعاد سیاسی و حکومتی مهمی دارد، خطیب و امام جمعه یا باید حاکم مسلمین باشد یا کسی باشد که از طرف حاکم اسلامی به این سمت منصوب شده باشد. در ادامه در مورد شرایط خطیب جمعه، توضیحات بیشتری داده خواهد شد. نماز جمعه در اسلام از چنان اهمیتی برخوردار است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام، زندانیان و متهمان پرونده‌های بدهکاری، تهمت و... را برای نماز جمعه بیرون می‌آورد تا در نماز جمعه حضور داشته باشند، حتی فاسقان زندانی را نیز با کنترل و مراقبت برای شرکت در نماز جمعه بیرون می‌فرستاد[2] تا با دیدن تجمع مؤمنین در مسابقه تقرّب به خداوند، دوباره احیا شوند.
این سیره حضرت علی علیه‌السلام نشان از اهمیت ویژه نماز جمعه دارد؛ چرا که نماز جمعه، اجتماع عمومی مسلمانان هر منطقه است که به صورت هفتگی تشکیل می‌شود تا مسلمانان علاوه بر بهره‌های معنوی آن، اتفاق و اتحاد خود را به نمایش گذاشته و با استفاده از خطبه‌های جمعه در جریان آخرین مسائل روز جامعه اسلامی قرار گیرند. لذا اسلام از این فرصت استفاده کرده تا حاکم جامعه، مردم و خود را به تقوای الهی دعوت کرده و به طاعت الهی ترغیب نماید و آنان را از مصالح دنیوی و اخروی‌شان آگاه نموده و از مسائل سودمند یا نگران کننده‌ای که از هر سو برایشان وجود دارد، باخبر سازد. در روایتی آمده است:
إنّما جعلت الخطبة یوم الجمعة، لأنّ الجمعة مشهد عامّ، فأراد أن یکون للأمیر سبب إلی موعظتهم و ترغیبهم فی الطاعة و ترهیبهم من المعصیة و...؛[3]
در نماز جمعه، خطبه قرارداده شده، برای این‌که نماز جمعه، محل اجتماع عموم مردم است. پس اسبابی برای خطیب جمعه فراهم شده تا مردم را موعظه و برای عبادت الهی دعوت و از گناهان و معاصی باز دارد.
[1]. امام خمینى، صحیفه امام، ج9، ص97.
[2]. میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج6، ص27.
[3]. حر عاملى، وسائلالشیعه، ج5 ، ص40.