همان‌طور که حضور در یک مهمانی، مقدمات و آدابی دارد و از مهمان، استقبال و بدرقه به عمل می‌آید و مهمان هر چه عزیزتر باشد، مراسم پیشواز و بدرقه با شکوه‌تر صورت می‌پذیرد. ادای فریضه الهی نماز نیز چنین است. پیشوایان معصوم ما پیش از فرا رسیدن وقت نماز، خود را مهیای آن می‌ساختند و پس از نماز نیز، مدتی به تعقیبات نماز می‌پرداختند. مگر نه آن‌که نماز را «نور چشم» خود می‌دانستند؟ مگر انسان به آسانی دل از نور چشم خود می‌کند و از آن چشم می‌پوشد؟ پس همان‌گونه که اذان و اقامه و آماده شدن برای نماز، نوعی استقبال از نماز است، تعقیبات نیز بدرقه آن است. بنابراین، بی‌اعتنایی به تعقیبات و دعاهای پس از نماز، نشان از بی‌علاقگی به خود نماز است. این موضوع به قدری اهمیت دارد که همان‌گونه که در روایات به زودتر رفتن به مسجد و انتظار شروع نماز را کشیدن، تشویق و سفارش شده و انتظار کشیدن برای نماز را «عبادت»[1] دانسته‌اند به انجام مستحبات و دعاهای پس از اتمام نماز نیز سفارش شده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
« فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ * وَ إِلى رَبِّک َ فَارْغَبْ »؛[2]
پس چون [ از کار] آسودی، به‌دعا بکوش و به سوی پروردگارت به رغبت روی آور.
در بین تعقیبات و ادعیه‌ای که خواندن آن‌ها پس از نماز، مورد سفارش قرار گرفته است، تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام از اهمیت والاتری برخوردار است. در روایتی از امام باقر علیه‌السلام آمده است که حضرت می‌فرماید:
در بین ستایش‌ها، بهتر از تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام نیست و اگر بود، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به فاطمه علیهاالسلام، تعلیم می‌داد.[3]
و نیز امام صادق علیه‌السلام در حدیثی فرمود:
تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام از هزار رکعت نماز مستحب، نزد خداوند بهتر است.[4]
بنابراین یکی از تعقیبات نماز که بسیار بر آن تأکید شده تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام؛ یعنی گفتن 34 مرتبه «اللّه اکبر»، 33 مرتبه «الحمدللّه» و 33 مرتبه «سبحان اللّه»، پس از فراغت از نماز است؛ اذکار شریفی که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به فاطمه علیهاالسلام تعلیم داد و بر گفتن آن بسیار سفارش کرد. دعا کردن و انجام تعقیبات بعد از هر نماز، علاوه بر پاداش اخروی و نزدیکی بیشتر انسان به خداوند، بر امور دنیوی نیز تأثیر به‌سزایی خواهد داشت؛ چرا که دعا و تعقیبات خواندن و وقت گذاشتن برای آن و انجام کار و تلاش برای کسب روزی هیچ‌گونه منافاتی با یکدیگر ندارند. بعضی می‌پندارند که اگر به جای دعا به سراغ کار بروند کامیاب‌تر و موفق‌ترند؛ اما در روایتی از مولای متقیان علی علیه‌السلام آمده است:
واللّه إنّ ذکر اللّه بعد صلاة الغداة إلی طلوع الشمس أسرع فی طلب الرزق من الضرب فی الأرض؛[5]
به خدا قسم! دعای پس از نماز صبح، برای زندگی و جلب رزق و روزی، مؤثرتر است از گشتن روی زمین برای کسب روزی.
با توجه به فضایلی که برای تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام و تعقیبات نماز بیان شد، ذکر این نکته نیز ضروری است که شایسته است این اعمال و ادعیه، عاشقانه و با نشاط و توجه به جا آورده شود؛ اگر چه ممکن است نفس تسبیح بعد از نماز نشانه‌ای از نشاط در عبادت باشد، اما بسیار دیده می‌شود که عده‌ای به هنگام تسبیح، اذکار را چنان سریع و بی‌توجه می‌گویند که شاید بیانگر این واقعیت باشد که این عمل را بر اساس عادت یا تأثیر محیط انجام می‌دهند و الفاظی را بر لب، جاری می‌کنند، اما نه از روی توجه و نشاط در عبادت!
[1]. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج72، ص220: قال رسول اللّه صلىاللهعلیهوآله: «الجلوس فى المسجد لانتظار الصلاة عبادة».
[2]. انشراح، آیه 7 و 8 .
[3]. حر عاملى، وسائ لالشیعه، ج4، ص1024: عن أبیجعفر علیه‌السلام قال: «ما عبداللّه بشیء من التحمید أفضل من تسبیح فاطمة علیهاالسلام و لو کان شیء أفضل منه لنحله رسول اللّه صلى الله علیه وآله فاطمة علیهاالسلام».
[4]. همان، ص1023: قال الصادق علیه السلام: «تسبیح فاطمة علیهاالسلام فی کلّ یوم فی دبر کلّ صلاة أحبّ إلى اللّه من صلاة ألف رکعة فی کلّ یوم».
[5]. میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج5، ص58 .