همان‌گونه که اشاره شد، کسانی که اهل مسجدند، زائران خدایند و تا زمانی که در مسجد نشسته‌اند برای هر نفسشان یک درجه به آنان اعطا می‌گردد و فرشتگان بر آنان درود می‌فرستند. در این بین، خواندن نماز در مسجدالحرام و مسجد النبی از اهمیت فوق‌العاده‌تری برخوردار است. امام رضا علیه‌السلام در روایتی نقل می‌فرمایند که پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
یک نماز در مسجد من، نزد خداوند برابر با ده هزار نماز در سایر مساجد است، مگر مسجدالحرام؛ زیرا نماز در آن برابر با صد هزار نماز است.[1]
در مقابل این همه ثوابی که برای رفتن به مسجد بیان شد، روایاتی نیز داریم که ائمه معصومین علیهم‌السلام نرفتن و ترک حضور در مساجد را مورد مذمت و نکوهش قرار داده‌اند. امام صادق علیه‌السلام در این‌باره می‌فرماید:
مساجد در روز قیامت از همسایگانی که در آن‌جا نماز نمی‌خوانند شکایت می‌کنند.[2]
آن حضرت هم‌چنین در روایت دیگری می‌فرماید:
سه چیز در قیامت از انسان شکایت می‌کنند: 1. مسجدی که خراب شده و کسی در آن نماز نمی‌خواند؛ 2. قرآنی که در جای مرتفعی قرار داده شده و خاک روی آن نشسته است؛ 3. دانشمند و عالمی که گرفتار بی‌خردان باشد.[3]
از این روایت شریف و احادیث مشابه، اهمیت ساخت و عمران و سر پانگه داشتن مساجد و فضیلتی که برای این امر نزد خداوند متعال وجود دارد روشن می‌گردد؛ همان‌گونه که قرآن کریم در آیه 18 سوره توبه، عمران و حفظ آبادی مساجد را از صفات مؤمنین برمی‌شمرد:
« إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالیَوْمِ الآخِرِ »؛
تنها آن کس مساجد خداوند را آباد می‌تواند کرد که به خداوند و روز واپسین، ایمان آورده باشد.
و امام صادق علیه‌السلام در حدیثی می‌فرماید:
هر کس مسجدی بسازد، خداوند برای او خانه‌ای در بهشت می‌سازد.[4]
البته معنای روایت این نیست که اگر شخصی توانایی مالی ساخت مسجدی را نداشته باشد ناامید شود، بلکه با توجه به روایات دیگری که بر کار خیر تأکید می‌کنند، مشارکت در ساخت مسجد به هر اندازه که باشد ثواب الهی را در پی خواهد داشت و هر کس به قدر و اندازه مشارکت خود از فضیلت این عمل الهی که از صفات مؤمنین است، برخوردار خواهد بود. از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآلهنقل شده است که فرمود:
کسی که چراغی در مسجدی برافروزد، فرشتگان و حمل کنندگان عرش الهی، مادام که نور آن چراغ در مسجد می‌تابد، برای او استغفار می‌کنند.[5]
هر چند امروزه آنچه بیشتر اهمیت دارد، عمران و آبادی معنوی مساجد است و به تعبیر دیگر بیش از آن‌که به ساختن مساجد اهمیت می‌دهیم ـ که باید بدهیم ـ باید به ساختن افرادی اهمیت بدهیم که اهل مسجد و پاسداران و حافظان آن باشند؛ چون مسجد باید کانونی باشد برای هرگونه حرکت و جنبش سازنده اسلامی در زمینه آگاهی و بیداری مردم و پاکسازی محیط و آماده‌کردن مسلمانان برای دفاع از میراث‌های اسلام؛ به ویژه باید توجه داشت که مسجد کانونی برای حضور فعال نوجوانان و جوانان با ایمان گردد و نه مرکزی برای تجمع بازنشستگان و از کار افتادگان!
[1]. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج96، ص241: عن أبی الحسن الرضا علیه السلام قال: قال رسول اللّه صلى الله علیه وآله: «صلاة فی مسجدی تعدل عنداللّه عشرة آلاف صلاة فی غیره من المساجد إلاّ المسجد الحرام، فإنّ الصلاة فیه تعدل مائة ألف صلاة».
[2]. همان، ج83 ، ص348.
[3]. همان، ج2، ص41، ح4: «ثلاثة یشکون إلى اللّه عزّوجلّ: مسجد خراب لا یصلّی فیه أهله، و عالم بین جهّال، و مصحف معلّق قد وقع علیه غبار لا یقرأ فیه».
[4]. حر عاملى، وسائل الشیعه، ج3، ص485: «من بنى مسجداً بنى اللّه له بیتاً فی الجنّة».
[5]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج1، ص169: «من أسرج فی مسجد من مساجد اللّه سراجاً لمتزل الملائکة، و حملة العرش یستغفرون له مادام فی ذلک المسجد ضوء من السراج».