پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) درباره این آمادگی سخنانی دارند که برای نمونه به بعضی از آنها اشاره میشود. اولین روایت از علیبنموسیالرضا(ع) در اقبال آمده که سیدبنطاوس آنرا نقل کرده است:
سیدبنطاووس روایت میکند که ابنبابویه از کتاب عیون و او از اباصلت نقل کرده که من در آخرین جمعه ماه شعبان بر امام رضا(ع) وارد شدم؛ امام(ع) به من فرمود: اباصلت، بیشترِ ماه شعبان گذشته و این آخرین جمعه آن است؛ پس آنچه کوتاهی کردهای تدارک ببین! و بر تو باد به رویآوردن آنچه به تو را کمک میکند در آمادگی و دعا و مناجات و استغفار و خواندن قرآن را زیاد کن و از گناهانت توبه کن! برای اینکه ماه مبارک رمضان در پیش است و تو باید پاکیزه وارد این ماه شوی. مبادا وارد آن شوی درحالیکه امانتی بر گردن تو باشد که آن را ادا نکرده باشی و در قلبت کینهای باشد از مؤمنی که آن را از خود دور نکرده باشی! مبادا گناهی انجام داده باشی که آن را با آب توبه نشسته باشی! ای اباصلت، تقوای الهی پیشه کن و بر او در پیدا و پنهان توکل کن! هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را بس است و بیشترین چیزی که در باقیمانده ماه باید بگویی این است: خدایا اگر مرا تاکنون نیامرزیدهای، در باقیمانده آن مرا بیامرز، چون خداوند (به حرمت ماه رمضان) مارا از آتش نجات میدهد.[34]
انسان در ماه مبارک رمضان به مهمانی خدا میرود و یک فرد جهنمی هرگز نمیتواند در این مهمانی وارد شود؛ لذا باید با دعا و استغفار و توبه خود را لایق ورود در این ماه قرار دهیم تا با قلبی بیکینه و شانهای خالی از بار امانت و حق مردم، در این مهمانی و پذیرایی که با روزهگرفتن و اعمال دیگر همراه است، وارد شویم و از فیوضات آن بهره گیریم. آمادگی برای این ماه آنقدر مهم است که در برخی روایات آمده کسانی که شعبان را روزه میگیرند، چند روزی روزه نگیرند تا آمادگی برای رمضان یابند. برای درک بیشتر این امر خلاصهای از کلام امام صادق(ع) که در آخرین شب شعبان فرمودهاند، میآوریم:
این، ماه مبارکی است که در آن قرآن نازل شده و خداوند آن را وسیله هدایت قرار داده است. خدایا ما را سالم بدار در آن و از آن و برای خود طلب عفو و رحمت میکنم... .
خدایا آنچه در قلب من از شک و انکار و ناامیدی و سستی تکبر و ریا و کبر و نفاق و فسق و گناه است، پاک کن.[35]
نکاتی که در این روایت آمده بهطور خلاصه عبارتند از:
1. تدارک گذشتهها؛ 2. خواندن قرآن؛ 3. توبه و استغفار؛ 4. نبودن حق مردم به گردن انسان؛ 5. پاک کردن دل از کینه و گناه؛ 6. پیشه کردن تقوا؛ 7. توکلکردن بر خدا؛ 8. با آمادگی کامل به استقبال ماه مبارکرفتن.
روایت دیگر دربارهٔ آمادگی برای ماه مبارک رمضان از امام صادق(ع) است که از دو راوی ذکر میشود:
مسمعی و معاویه پسرعمّار، هردو از امام صادق(ع) شنیدهاند که فرزندش را در آستانه رسیدن ماه رمضان سفارش میکرد و وقتی که ماه رمضان داخل میشد، میفرمود: خودتان را در این ماه آماده کنید و تلاش کنید؛ برای اینکه روزیها در این ماه تقسیم میشود، مرگها در این ماه رقم میخورد، در این ماه اسامی کسانی که به سوی خدا کوچ میکنند، نوشته میشود و در آن، شبی است که عمل در آن بالاتر از عمل در هزار ماه است.[36]
سومین روایت از ابیالحسن اول است:
نقل شده وقتی هلال را میدید، میفرمود: خدایا ماه رمضان رسید؛ در این ماه روزه و عبادتت را بر ما واجب کردی، پس خودت ما را بر روزه و عبادتت کمک کن و از ما قبول کن و ما را در آن سلامت بدار و آن را برای ما سالم بدار (تا آن را ضایع نکنیم). تو بر همهچیز قادری![37]
و آخرین روایت، علیبنابیطالب(ع) از پیامبر(ص) نقل میکند که وقتی هلال ماه را میدید، رو به قبله میایستاد و میفرمود: خدایا، این ماه را برای ما موجب امنیت، ایمان، سلامتی، تسلیمبودن، عافیت بزرگوارانه، دوری از امراض، روزیِ گسترده، یاری بر انجامدادن نماز و روزه، برپایی عبادات و خواندن قرآن قرار بده! خدایا، رمضان را مایه سلامتی برای ما قرار ده و آن را از ما به سلامت بدار تا اینکه این ماه بگذرد و تو از ما بگذری و ما را عفو کنی و مورد رحمت قرار دهی![38]
از همه این روایات و روایات دیگری که برای طولانی‌شدن مبحث نیاوردیم نتیجه می گیریم که این ماه دارای عظمتی است که باید شأن و منزلتش قبل از ورود و بعد از ورود به آن و حتی بدرقه‌اش گرامی داشته شود و آمادگی برای آن تنها جشن و سرور و گرامیداشت ظاهری نیست که باید باطن و روح را پاکیزه کرد و لایق این امر بزرگ شد که سفارش پیامبر بزرگوار و ائمه معصومین برای ورود به آن استغفار و توبه و شستن دل از کینه و تکبر و دادن حق مردم و دوری از حرام خواری و تمام صفات رذیله و ازطرفی کمک گرفتن از قرآن با تلاوت آن و دعا و مناجات است.
[34]. إقبالالأعمال، ص8.
[35]. همان، ص10.
[36]. رَوَیْنَاهُ بِإِسْنَادِنَا إِلَى الْمِسْمَعِیِّ وَ إِلَى مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُمَا سَمِعَا أَبَاعَبْدِاللَّهِ(ع) یُوصِی وُلْدَهُ إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ اجْتَهِدُوا أَنْفُسَکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَإِنَّ فِیهِ تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ تُکْتَبُ الْآجَالُ وَ فِیهِ یُکْتَبُ وَفْدُ اللَّهِ الَّذِینَ یَفِدُونَ إِلَیْهِ وَ فِیهِ لَیْلَةٌ الْعَمَلُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْر ؛ همان، ص20.
[37]. مَا رُوِیَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ(ع) قَالَ: إِذَا رَأَیْتَ الْهِلَالَ فَقُلِ اللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ فَأَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْنَا فِیهِ وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ همان، ص18.
[38]. أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّبْنِأَبِیطَالِبٍ(ع) قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ| إِذَا اسْتَهَلَّ هِلَالَ شَهْرِ رَمَضَانَ اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ بِوَجْهِهِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلَامَةِ وَ الْإِسْلَامِ وَ الْعَافِیَةِ الْمُجَلِّلَةِ وَ دِفَاعِ الْأَسْقَامِ وَ الرِّزْقِ الْوَاسِعِ وَ الْعَوْنِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ اللَّهُمَّ سَلِّمْنَا لِشَهْرِ رَمَضَانَ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْنَا فِیهِ حَتَّى یَنْقَضِیَ عَنَّا شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدْ عَفَوْتَ عَنَّا وَ غَفَرْتَ لَنَا وَ رَحِمْتَنَا؛ إقبالالأعمال، ص17.