شیعیان، امامت را تنها یک منصب دنیوی، یعنی زمامداری نمی‌دانند، بلکه یک مقام شامخ باطنی و نفسانی و الهی می‌دانند. آنان، امام را یک انسان کامل می‌دانند که واجد همه کمالات انسانی و منزّه از همه نواقص و خُلْق‌های رذیله است و در تخلُّق به مکارم اخلاق، سرامد همه انسان‌ها است، در شناخت و ایمان به خدا و معاد و نبوّت به مرحله یقین و شهود باطنی رسیده و همه حقائق دینی را در باطن ذات پذیرفته و در مرحله عمل، نمونه کامل دین است، به گونه‌ای که می‌تواند برای دینداران، الگو و سر مشق باشد و از اخلاق و گفتار و کردارش پیروی کنند.
مهم‌ترین ویژگی امام که او را از سایر انسان‌ها ممتاز می‌سازد، دو چیز است: یکی عصمت و دیگری علم.
امام، از خطا و نسیان و اشتباه، مصون و محفوظ است و از ارتکاب گناه و تخلّف از فرمان‌های الهی، مصونیّت دارد. نیز امام، خزینه دار و عالم به همه علوم نبوّت است. همه علوم و معارف و احکام و قوانین دین، بدون کم یا زیاد، در اختیار وی نهاده شده است و او همه را حفظ و نگهداری می‌کند.
چنین انسان ممتازی، از جانب خدای متعال به امامت برگزیده شده و رهبری امور دینی و اجرای احکام و قوانین اجتماعی و اداره جامعه اسلامی بر عهده‌اش نهاده شده است. چنین انسانی، خلیفه واقعی رسول الله است و مردم، وظیفه دارند از او پیروی کنند و زمینه حکومتش را فراهم سازند تا جامعه اسلامی را در صراط مستقیم دین هدایت کند
و سعادت دنیوی و اخروی آنان را فراهم آورد.
اگر مردم، امام معصوم را به خلافت رسول الله انتخاب نکردند، به امامت و پیشوایی او لطمه‌ای وارد نخواهد شد، و اگر غیر معصوم را به خلافت برگزیدند، امام و خلیفه واقعی رسول الله نخواهد بود.