زیارت در اسلام
زیارت به معنای دیدار به قصد اکرام و احترام است و در اصطلاح شریعت، عبارت است از دیدار با برخی اشخاص برگزیده و محترم یا برخی مکان‌های مقدس که در شرع به زیارت آنها سفارش شده است. لذا نوعی عبادت است که پاداش‌های اخروی و دنیوی نیز برای آن مقرر شده است؛ مانند زیارت بیت الله الحرام، کعبه مشرفه، زیارت پیامبر اعظم(ص) و امامان معصوم: در زمان حیات و مقابر مقدس آنها در زمان ممات.
در رأس همه زیارت‌ها، زیارت بیت الله الحرام، آداب مخصوص دارد و حج یا عمره مفرده نامیده می‌شود. مسلمانان در تشریع این زیارت، با یکدیگر هم‌عقیده هستند و صریح آیات قرآن نیز به آن دلالت دارد. در ابتدا به برخی آیات قرآن کریم اشاره می‌کنیم:
آیات حج
در قرآن کریم آمده است:
(إِنَّ أَوَّلَ بَیْت وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدى لِلْعالَمِینَ فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ مَقامُ إِبْراهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً وَ لله عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ) (آل عمران: 96 و97)
بی‌گمان اولین خانه‌ای [که برای عبادت] بناشده، همان است که در بکّه (مکه) است، مبارک و برای جهانیان، وسیله هدایت می‌باشد. در این بیت، نشانه‌های روشنی [چون] مقام ابراهیم وجود دارد. هرکس داخل آن شود در امان است. حج بیت الله برای کسانی که استطاعت دارند واجب می‌باشد و هرکس در این رابطه کفر بورزد، خدا از جهانیان بی‌نیاز است.
چند نکته مهم
در آیه شریفه به چند نکته مهم اشاره شده که به طور کوتاه به آنها اشاره می‌کنیم:
1. کعبه در مقام اولین بیت (خانه) برای عبادت بندگان معرفی شده است و جهانیان از سراسر جهان برای عبادت خدای متعال، رهسپار آن خواهند شد.
2. کعبه به عنوان بیت خدا معرفی شده است، با اینکه خدای متعال، خانه ندارد و همه جهان، ملک خداست. این نام‌گذاری به دلیل «تشریف» است.
3. این بیت برای مسلمانان، مبارک است و منافع فراوان دنیوی و اخروی در بردارد؛ چنان‌که مشاهده می‌کنیم، مسلمانان از سراسر جهان به قصد حج به سوی آن می‌شتابند و اسباب عمران و آبادی آن فراهم می‌شود.
4. بیت الله الحرام، پایگاهی است برای هدایت جهانیان تا به منظور به جای آوردن حج و عبادت، به سوی آن رهسپار شوند و با عبادت و انجام مراسم حج و سیر و سلوک و انقطاع الی الله، به مراتبی از قرب الهی و کمالات نفسانی، نایل گردند.
5. حضور دسته‌جمعی مسلمانان کشورهای جهان در مراسم حج با زبان‌ها و رنگ‌های مختلف، می‌تواند موجب وحدت امت اسلام شود. البته در صورتی که مسلمانان از این فرصت، به خوبی استفاده کنند.
6. در این بیت، نشانه‌های روشنی وجود دارد؛ برای مثال مقام ابراهیم که اثر جای پای آن حضرت است، یادگاری است که از ایشان باقی مانده است.
7. هرکس در این بیت وارد شود، در امان خواهد بود.
8. خداوند فرمود: «هرکس که استطاعت مالی و بدنی دارد، زیارت بیت الله (انجام مراسم حج) بر او واجب است».
9. در پایان آیه نیز فرمود: «هرکس که در انجام مراسم حج کفر بورزد، باید بداند که خدا از جهانیان بی‌نیاز است».
تمامی این مزیت‌ها و برکت‌ها برای کعبه معظمه و مکه شریفه، در اثر تقاضای حضرت ابراهیم(ع) از پروردگارش بود؛ چنان‌که در قرآن آمده است:
(وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْاَصْنامَ * رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ النّاسِ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ) (ابراهیم: 35 و 36)
آن‌گاه که ابراهیم گفت: پروردگارا! این شهر را امن گردان و من و فرزندانم را از پرستش بت‌ها دور کن. پروردگارا! بت‌ها بسیاری از مردم را گمراه کرده‌اند، پس هرکس از من پیروی کند، از من می‌باشد و هر کس با من عصیان بورزد، پس تو بخشنده و مهربان هستی.
همچنین در ادامه عرض کرد:
(رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِیُقِیمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ) (ابراهیم: 37)
پروردگارا! من برخی از فرزندانم را در این درّه کشت‌ناپذیر، نزدیک خانه محترم تو جای دادم تا نماز را بر پا دارند. پس دل‌های مردم را به سوی آنان متمایل کن و از انواع میوه‌ها و نعمت‌ها بهره‌مند گردان؛ شاید سپاسگزار باشند.
در آیات پیش‌گفته، حضرت ابراهیم(ع)، آن پیامبر برگزیده الهی، از خداوند سبحان تقاضا می‌کند که مکه را شهری امن قرار دهد تا مسلمانان از سراسر جهان به قصد زیارت و انجام مراسم حج به سوی آن حرکت کنند و پایگاه نیرومندی برای گسترش توحید و مبارزه با شرک و پرستش خدای یگانه باشد. به همین منظور، کعبه مشرفه، یگانه قبله مشترک مسلمانان جهان شناخته می‌شود و هر روز، چندین مرتبه به سویش نماز می‌گزارند. انسان‌ها را به هنگام مرگ به سوی قبله قرار می‌دهند و مردگان را در قبر به سوی قبله دفن می‌کنند، قربانی‌ها و ذبح حیوانات را با ذکر بسم الله به سوی قبله انجام می‌دهند. به احترام کعبه، بول و غایط (اجابت مزاج) به سوی آن حرام شده است.