اهل لغت، جمعه را اینگونه معنا کرده اند:
الجمعة: الاجتماع الألفة المجموعة؛
جمعه به معناى مجموعه اى به هم پیوند خورده و هماهنگ مى باشد.
در لغت فارسى، جمعه را «آدینه» مىگویند. در مورد علت نامگذارى «جمعه» گفته اند:
نام اولیه جمعه، «عروبة» بوده است، سپس به تدریج، این روز «جمعه» نامیده شد. علامه طباطبائى مى نویسد:
وکان یسمّى أوّلاً یوم العروبة ثمّ غلب علیه اسم الجمعة؛[1]
ابتدا روز جمعه، «عروبة» نام داشت، سپس نام جمعه بر آن غلبه یافت.
در روز «عروبة» مردم در معابد، جهت انجام دادن نیایشهاى ویژه اى، اجتماع مى کردند.
راغب در مفردات مى نویسد:
و قولهم یوم الجمعة لاجتماع الناس للصلاة؛[2]
و آنان که جمعه را جمعه گفته اند به این جهت است که مردم براى نماز اجتماع کنند.
[1]. سیدمحمدحسین طباطبائى، تفسیر المیزان، ج19، ص273.
[2]. راغب اصفهانى، مفردات فى غریب القرآن، ص97، ذیل ماده «جمع».