نقش استخاره در انتخاب همسر
بسیاری از خانواده‌ها برای ازدواج پسر و دختر استخاره می‌کنند. اگر خواستگاری برای دخترشان آمد یا برای پسرشان به خواستگاری رفتند استخاره می‌نمایند. ازاین‌رو، مناسب است اندکی هم درباره استخاره بحث کنیم.
قبلًا باید این مطلب را یادآور شوم که جای استخاره بعد از مرحله تحقیق و بعد از مشاوره است. دختر و پسر و خانواده آنها برای شناخت همسر باید به تحقیق و کنجکاوی بپردازند و اگر باز هم تردید دارند با یک یا چند نفر افراد مطلع و مورد اعتماد مشورت نمایند. اگر به نتیجه رسیدند اقدام نمایند. استخاره جایی است که از راه تحقیق و مشورت به جایی نرسند و کاملًا متحیرند، در چنین موردی می‌توانند به استخاره متوسل شوند.
در احادیث به دو نوع استخاره اشاره شده است: نوع اول این که انسان در هنگام تصمیم‌گیری درباره کارهای مهم دو رکعت نماز بخواند، بعد از نماز
دست به دعا بردارد و از خداوند متعال بخواهد که آن چه خیر و مصلحت اوست پیش بیاورد و وسیله‌اش را فراهم سازد. این نوع استخاره در واقع نوعی دعاست و در همه حال حتی بعد از تحقیق و مشورت هم مطلوب می‌باشد. مخصوصاً در امر ازدواج که امری مهم و سرنوشت ساز است در هر حال خوب است انسان از خداوند متعال طلب خیر کند.
در احادیث چنین آمده که امیرالمؤمنین علیه السلام برای استخاره دو رکعت نماز می‌خواند و در تعقیب نماز صد مرتبه می‌گفت: أَسْتَخیرُ اللَّه. بعد از آن این دعا را می‌خواند: «أَللّهمَّ انّى قَدْ هَمَمْتُ بأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَأِنْ کُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خیرٌ لى فى دینى و دُنْیاىَ و آخِرَتى فَیَسِّرْه لى وَ انْ کُنْتَ تعلم أنّهُ شَرٌّ لى فى دینى و دُنْیاىَ و آخِرَتى فَاصْرِفْهُ عَنّى، کَرِهَتْ نَفْسى ذلِکَ امْ أَحَبَّتْ، فَانَّکَ تَعْلَمُ و لا أَعْلَمُ و انْتَ عَلّامُ الْغُیوُب». بعد از آن تصمیم می‌گرفت و وارد عمل می‌شد.[53]
خدایا می‌خواهم فلان کار را انجام دهم که تو می‌دانی، اگر صلاح دین و دنیا و آخرت مرا در این کار می‌دانی وسیله‌اش را برایم فراهم ساز و اگر می‌دانی که برای دین و دنیا و آخرت من بد است مرا از آن باز بدار، چه کراهت داشته باشم چه علاقه، زیرا تو مصالح واقعی را می‌دانی ولی من نمی‌دانم و تو علام الغیوب هستی.
نوع دوم استخاره‌ای است که تعیین تکلیف می‌کند. در این جا به دو نوع آن اشاره می‌شود:
نوع اول- استخاره ذات الرقاع: حضرت صادق علیه السلام فرمود: وقتی خواستی کاری انجام دهی شش قطعه کاغذ تهیه کن، در سه عدد آنها بنویس: بِسْمِ اللَّه الرَّحْمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ اللَّه الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة. «و به جاى فلان بن فلانه نام استخاره کننده و مادرش را بنویس» و بعد از آن بنویس: افعل. و در سه عدد دیگر بنویس: بِسْمِ اللَّه الرَّحْمنِ الرّحیم خِیَرَةٌ مِنَ اللَّه الْعَزیزِ الْحَکیم لفلان بن فلانة. «و به جاى فلان بن فلانه نام استخاره کننده و نام مادرش را بنویس» و روی همان کاغذها بنویس: لاتفعل. آن گاه این شش قطعه کاغذ را زیر سجاده ات بگذار. بعد از آن دو رکعت نماز بخوان. بعد از فراغ به سجده برو و در حال سجده صد مرتبه بگو: أَسْتَخیرُ اللَّه بِرَحْمَتِهِ خِیرة فی عافِیَةٍ- بعد از آن بنشین و بگو: اللّهُمّ خِرلی فی جَمیعِ أُموری فی یُسْرٍ مِنْکَ و عافِیَةٍ- آن گاه کاغذها را بر هم بزن و یکی یکی بیرون بیاور پس اگر سه کاغذ پشت سر هم «إِفْعَلْ» آمد آن کار را انجام بده که خوب است. و اگر سه کاغذ پشت سر هم «لا تَفْعَلْ» آمد، آن کار را ترک کن. و اگر یکی از کاغذها افعل بود و کاغذ دیگر لاتفعل، تا پنج کاغذ بیرون بیاور اگر إفعل بیشتر بود آن را انجام بده و اگر لاتفعل بیشتر بود آن را ترک کن. دیگر احتیاجی به کاغذ ششم نداری.[54]
نوع دوم- استخاره با قرآن: راوی می‌گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم گاهی قصد دارم کاری انجام دهم و از خدا هم طلب خیر نموده‌ام ولی چیزی به نظرم نمی‌رسد، در این صورت آیا آن کار را انجام دهم یا ترک نمایم؟
فرمود: شیطان در حال نماز از همه حالات به انسان دورتر می‌باشد، هنگامی که در حال نماز هستی هرچه به ذهنت آمد انجام بده. قرآن را بگشای و در
اولین آیه‌ای که چشمت به آن رسید توجه کن و آن چه را به قلبت الهام شد انجام بده.[55]
به هرحال استخاره- چنان که از نامش پیداست- یک نوع دعا و طلب خیر است. انسان در حال تحیّر و بلاتکلیفی دست به دعا برمی‌دارد و از قادر متعال مسئلت می‌کند که آن چه را که به صلاح دین و دنیا و آخرت اوست پیش بیاورد و وسیله‌اش را فراهم سازد. آن گاه با توکل به خدا و امید استجابت دعا خودش را از بلاتکلیفی نجات می‌دهد و وارد عمل می‌شود. در چنین حالی باید مطمئن باشد که آن چه به صلاح واقعی دنیا و آخرت اوست پیش خواهد آمد.
در خاتمه باز هم یادآور می‌شوم که تحقیق و مشورت طبعاً بر استخاره تقدم دارد، اگر نتیجه تحقیقات شما خوب بود وارد عمل شوید و لازم نیست استخاره کنید. بعضی مردم عادت دارند در هر کاری به استخاره توسل جویند، در صورتی که گاهی استخاره‌های بی‌مورد باعث سرگردانی و مانع عمل می‌شود.[56]
[53]. مکارم الاخلاق، ص 369
[54]. همان، ص 371
[55]. همان، ص 374
[56] امینى، ابراهیم، جوان و همسر گزینى، 1جلد، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: پنجم، 1390