تهذیب و تکمیل نفس
قبلا دانستیم که خودسازی و پرورش نفس برای ما از ضروری‌ترین امور است زیرا سعادت دنیا و آخرت ما به این امر بستگی دارد. پیامبران الهی هم برای تعقیب همین هدف مبعوث گشته‌اند.
خودسازی را در دو مرحله باید انجام دهیم، مرحله اول تهذیب نفس از بدیها یعنی تصفیه دل از اخلاق زشت و اجتناب از گناه. این عمل را تصفیه و تخلیه هم می‌نامند.
مرحله دوم پرورش و تکمیل نفس، بوسیله تحصیل علوم و معارف حقه و فضائل و مکارم اخلاق و عمل صالح. این عمل را تحلیه هم می‌گویند، یعنی پرورش و تکمیل و آرایش دادن.
برای خودسازی، هردو مرحله ضرورت دارد، زیرا زمین نفس اگر از بدیها پاک و منزه نباشد، برای پرورش علوم و معارف حقه و مکارم اخلاق و عمل صالح قابلیت ندارد. دلی که آلوده و مرکز شیطان است چگونه می‌تواند مرکز تابش انوار الهی باشد؟ فرشتگان مقرب الهی چطور می‌توانند به چنین دلی راه یابند؟ از طرف دیگر اگر ایمان و معرفت و فضائل اخلاق و عمل صالح نباشد نفس انسان به چه وسیله‌ای پرورش و تکامل یابد؟ بنابراین، برای خودسازی باید هردو مرحله را با هم انجام داد. از یک طرف قلب را پاک کرد و از طرف دیگر عمل صالح را در آن غرس نمود. شیطان را خارج ساخت و فرشته را داخل کرد. غیر خدا را بیرون راند و افاضات و اشراقات الهی را جذب نمود. این دو مرحله لازم و ملزوم یکدیگرند، نمی‌توان ابتداء به تصفیه دل مشغول شد و انجام عمل صالح را برای بعد گذاشت، همانطور که نمی‌توان از زشتیهای درونی چشم پوشید و به عمل صالح مشغول بود.
بلکه این دو باید همزمان و همانگ انجام بگیرند. ترک بدیها و اخلاق زشت انسان را به خوبیها دعوت می‌کند و انجام عمل صالح نیز باعث ترک گناه و اخلاق زشت می‌شود. اما در بحث، ناچاریم این دو مرحله را از یکدیگر تفکیک کنیم. بحث تهذیب نفس را مقدم می‌داریم.[1]
[1] امینى، ابراهیم، خودسازى (تزکیه و تهذیب نفس)، 1جلد، شفق - قم، چاپ: هشتم