پیش‌سخن
نماز جمعه، از میان سایر عبادت‌ها، جایگاه ویژه و ممتازی دارد؛ اولًا:
عبادتی دسته‌جمعی است که عموم مردم یک شهر یا بخش یا روستا وظیفه دارند در آن شرکت نمایند، و شرکت نکردن افراد در صورت عدم عذر شرعی یکی از نشانه‌های نفاق به شمار رفته است.
امامت و رهبری این سیر و سلوک دسته‌جمعی و معراج روحانی را یک عالم عادل و باتقوا، آشنای با مسائل اسلامی و اجتماعی، اوضاع سیاسی کشور و جهان اسلام و برخوردار از قوه بیان و تحلیل، برعهده می‌گیرد.
امام جمعه قبل از نماز بر فراز منبر می‌ایستد و برای مردم دو خطبه می‌خواند. در ابتدای هر دو خطبه، بعد از حمد و ثنای الهی مردم را به تقوا، انجام واجبات و ترک محرمات دعوت می‌کند. بر نمازگزاران لازم است با سکوت کامل، به خطبه‌ها گوش دهند. امام جمعه معمولًا خطبه اول را به بیان یکی از مسائل مهم اخلاقی و اجتماعی اسلام بر طبق نیاز زمان و جامعه، اختصاص می‌دهد و به اندازه فرصت، در این باره سخن می‌گوید و در نهایت، یکی از سوره‌های کوچک قرآن را قرائت می‌کند. آن‌گاه اندکی
می‌نشیند، سپس برمی‌خیزد و خطبه دوم را آغاز می‌نماید. در خطبه دوم نیز پس از حمد و ثنای الهی و درود و سلام به پیامبر گرامی اسلام و امامان معصوم علیهم السلام و توصیه مردم به رعایت تقوا، درباره مناسبت‌های اسلامی، مانند وفیات و ولادت‌های ائمه اطهار علیهم السلام، و تشریح اوضاع سیاسی- اجتماعی کشور و جهان اسلام و ذکر مشکلات و احیاناً راه‌حل‌ها- البته به مقدار فرصت- می‌پردازد. آن‌گاه دعا می‌کند و با خواندن یک سوره کوچک به خطبه پایان می‌دهد.
با این وصف، اگر نماز جمعه به طور گسترده و به همان‌گونه که اسلام توصیه کرده اقامه شود، بهترین وسیله برای سیر و سلوک معنوی و تهذیب و تزکیه نفوس از بدی‌ها و مفاسد اخلاقی و اجتماعی و ترقی و تکامل جامعه اسلامی و کمک به حل مشکلات سیاسی و اجتماعی جامعه است؛ اما بشرطها و شروطها.
احیای مجدد اقامه فریضه عظیم نماز جمعه در ایران، پس از سال‌ها مهجوریت، یکی از توفیقات الهی و برکات پیروزی انقلاب اسلامی است.
در تعقیب آن باید چند کار مهم انجام می‌گرفت:
الف: مسئولان نظام و خیّرین برای انجام این فریضه همگانی، با توجه به تعداد مسلمانانی که باید در نماز جمعه شرکت کنند، مصلا یا مسجد تهیه کنند و امکانات لازم را برای اقامه نماز فراهم سازند.
ب: حوزه‌های علمیه وظیفه داشتند به مقدار نیاز امام جمعه و خطیب پرورش دهند، علوم و اطلاعات لازم را در اختیارشان قرار دهند و فن سخنرانی و خطبه‌خوانی را به آنان بیاموزند.
ج: فقها و مراجع تقلید، با توجه به وضع جدیدی که به وجود آمده، و فقیه جامع الشرایط، به عنوان ولی مسلمین و جانشین امام معصوم علیه السلام در رأس امور واقع شده است و با توجه به آیات و احادیث صحیح فراوان، وجوب تخییری نماز جمعه را مورد تجدیدنظر قرار دهند. درست است که جامعه اسلامی در این زمان از حضور امام معصوم علیه السلام محروم می‌باشد ولی از وجود نایب عام او و ولیّ مسلمین محروم نیست. چگونه است که در زمان غیبت امام معصوم علیه السلام، وجوب پرداخت سهم مبارک امام از مردم برداشته نشده و فقها آن را می‌گیرند و در موارد معین صرف می‌کنند، ولی در وجوب تعیینی نماز جمعه تردید دارند. تأسف‌بارتر این که علما و فقها و مراجع تقلید خودشان در نماز جمعه شرکت نمی‌کنند یا کمتر شرکت می‌کنند! به گونه‌ای که گویا وجوب نماز جمعه و حتی افضلیت آن را قبول ندارند و شرکت در آن را کسر شأن خود می‌پندارند! این اشکالی است که بعضی مؤمنین هم بر زبان می‌آورند. همین امر سبب شده که رجال و شخصیت‌های سیاسی و اداری کشور نیز یا اصلًا به نماز جمعه نمی‌آیند یا گه‌گاه و به طور ندرت شرکت می‌کنند.
در اثر این بی‌توجهیِ خواص، اکثریت عوام هم یا اصلًا شرکت نمی‌کنند یا گاهی شرکت می‌نمایند و در حد مطلوبِ شارع مقدس اسلام نیست. به هر صورت از نماز جمعه به مقدار کافی بهره‌برداری نمی‌شود. در صورتی که اهل سنت در مناطق سنی‌نشین به ویژه در کشورهای سنی مذهب، برای شرکت در این مراسم، بیش از تشیع مقیّدند و مساجد آن‌ها پر از جمعیت و آباد و معمور است. شرکت در نمازهای جماعت روزهای دیگر نیز غالباً وضع همین گونه است. مایه تأسف است که در ایران اسلامی و مناطق شیعه‌نشین شاهد چنین وضعی نیستیم، و از همین‌رو شیعیان همواره مورد این اتهام اهل سنت واقع شده‌اند که به نماز، کمتر اهمیت می‌دهند.
ائمه اطهار علیهم السلام قطعاً از چنین وضعی راضی نیستند. به امید این که مسئولان امر در جبران این کمبودها به طور جدی‌تر وارد عمل شوند.
بنده از سال 1371 از سوی مقام معظم رهبری حضرت آیة اللَّه خامنه‌ای- مد ظله العالی- به مقام امامت جمعه شهر مقدس قم منصوب شدم و به اتفاق دو نفر دیگر از علمای اعلام، به نوبت در این مقام انجام وظیفه می‌کردیم. در انجام این وظیفه، خطبه اول را به بیان مسائل مهم فرهنگی- اخلاقی، بر طبق نیاز زمان اختصاص دادم؛ از قبیل: جایگاه اخلاق در اسلام، امر به معروف و نهی از منکر، انضباط اقتصادی، ضرورت رعایت عدالت به ویژه در دستگاه قضایی، حرمت اسراف و تبذیر به ویژه در صرف بیت‌المال و در مصرف آب و نان و در دیگر مایحتاج عمومی، حرمت احتکار، حرمت کم‌فروشی، تقلّب در معاملات، رشوه‌گیری و رشوه‌دهی، ظلم و ستم، اعتیاد به مواد مخدر و زیان‌های آن و دیگر مسائل مهم از این قبیل.
یکی از مسائلی که در آن خطبه‌ها مورد بحث واقع شد و بیش از دیگر موضوعات درباره‌اش بحث کردم ازدواج جوانان و تشکیل خانواده بود. این مسئله را بدین جهت انتخاب کردم که در شرایط کنونی جامعه یک ضرورت بود. در طول چند سال و در جلسات متعدد، مسائل مختلف آن را مورد بحث قرار دادم و به مقداری که وقت اجازه می‌داد درباره‌اش بحث کردم. من در انتخاب این موضوع احساس وظیفه کردم اما مقدار تأثیرش را در جامعه نمی‌دانم؛ امیدوارم بی‌اثر نباشد.
اخیراً بعضی افراد، به صورت کتبی و شفاهی از بنده خواستند که این مجموعه را چاپ کنم و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهم، پس از مشورت تصمیم گرفتم خواسته آنان را اجابت کنم. فعلًا قرار شد خطبه‌های مربوط به ازدواج را بر سایر موضوعات مقدم بدارم. خوشبختانه من از آغاز همواره به رعایت دو امر مقید بودم: 1. نوار متن گفتاری خطبه‌ها را نگه‌داری کردم، 2. قبل از ایراد خطبه‌ها خلاصه مطالبی را که قرار بود در خطبه‌ها مطرح سازم، با ذکر مأخذ و مدارک در یک برگه یادداشت می‌کردم، و به طور مرتب، نگه می‌داشتم، به همین جهت توانستم متن گفتاری خطبه‌ها را به سایت خودم در اینترنت منتقل نمایم که علاقه‌مندان می‌توانند از فایل صوتی آن هم استفاده کنند.
در این جا تذکر چند نکته را لازم می‌دانم:
1. مطالب گردآوری شده در این مجموعه، برخی از خطبه‌های اول نماز جمعه شهر مقدس قم است که این‌جانب در طول چند سال و در تاریخ‌های مختلف ایراد کرده‌ام ولی در تنظیم و تألیف آن‌ها نظم منطقی و طبیعی رعایت شده، نه تاریخ ایراد خطبه‌ها.
2. در بازنویسی و ویراستاری بعضی خطبه‌ها، جهت تکمیل و توضیح گاهی فراتر رفته‌ایم ولی در همان موضوع و همان محدوده است.
3. اکثر عناوینی که در این خطبه‌ها درباره‌اش بحث شده گنجایش این را داشت که گسترده‌تر درباره آن سخن بگوییم، ولی به دلیل تنگی وقت (20 تا 30 دقیقه) به مقدار مذکور بسنده کردیم.
4. با نگاه ابتدایی به فهرست مطالب کتاب، امکان دارد این سؤال به ذهن برخی خوانندگان بیاید که پاره‌ای از این مطالب ربطی به ازدواج ندارد، مانند: توسعه کشاورزی، صنایع دستی، کارآفرینیِ خودجوش، توزیع عادلانه مشاغل، ولی با مراجعه به کتاب، تصدیق خواهید کرد که مباحث مذکور کاملًا با ازدواج مرتبط است.
5. آمار مذکور در کتاب، مربوط به زمان ایراد خطبه‌هاست، ولی در این زمان نیز قابل استفاده است.
6. تاریخ ایراد هر خطبه در اولین پاورقی با ستاره ذکر شده است.
در خاتمه، از زحمات و حسن سلیقه برادر گرامی آقای ابوالفضل طریقه‌دار که تنظیم مطالب و بازنویسی و ویراستاری این اثر را برعهده گرفتند سپاس‌گزارم و توفیق ایشان را از خداوند متعال خواستارم.
امیدوارم این اثر ناچیز در راهنمایی جوانان عزیز و دلجویی از آنان مؤثر بیفتد و برای مسئولان مربوط، هشداری باشد تا مشکلات جوانان را بهتر درک کنند و آه و ناله درونی این عزیزان را با گوش جان بشنوند و برای حل آن‌ها جدی‌تر وارد عمل شوند.
ابراهیم امینی
قم- دی ماه 1389