دوم: جهیزیه سنگین[1]
یکی از مشکلات و موانع ازدواج، جهیزیه‌های سنگین است. اصل جهاز و کمک خانواده عروس و داماد به تشکیل زندگی جدید، بد نیست.
خانواده عروس به مقدار توانِ مالی خود، اسباب و لوازمِ ضروری دخترشان را بدون تشریفات زاید، تهیه کنند و خانواده داماد هم مقداری فرش یا اشیاء ضروری را تهیه و به پسرشان هدیه کنند. اما متأسفانه جهاز در بین اکثر خانواده‌های ایرانی به صورت یک چشم و هم‌چشمی و خودنمایی و فخرفروشی درآمده است.
در جهاز خانواده دختر، خود را ملزم می‌دانند به هر طریق ممکن ولو با وام و حتی از این و آن به صورت گدایی، اشیایی را برای دختر می‌گیرند که کمتر مورد احتیاج واقع می‌شود و چه بسا تا آخر عمر، مورد استفاده قرار نگیرد و حمل و نقل و نگه‌داری آن‌ها با ده‌ها مشکل، مخصوصاً برای اجاره‌نشینان، مواجه می‌شود.
آری، جهیزیه سنگین، یکی از مشکلاتی است که بسیاری از خانواده‌های فقیر و عائله مند، از ترس آن، خواستگاران دخترشان را رد می‌کنند. پسران هم متأسفانه از دخترانی خواستگاری می‌کنند که امید جهازیه سنگین از آن‌ها دارند و اگر جهاز او کم بود عروس باید مرتب از داماد و مادر و بستگان او سرزنش بشنود.
این وضع، نه مطابق اسلام است نه عرف عقلا. در بسیاری از کشورهای غیرمسلمان، این رسوم، اصلًا وجود ندارد. در صدر اسلام نیز چیزی به عنوان جهاز عروس مطرح نبوده یا اگر بوده بسیار ساده و قابل تحمل بوده است.
امروزه خوب است خانواده‌های عروس و داماد با همکاری و تفاهم، اسباب مختصری برای دختر و پسرشان فراهم سازند، اما این وسایل و اسباب در حد نیاز باشد و از تجمل و لوکس‌گرایی، پرهیز کنند، یعنی لوازمی نخرند که کمتر مورد نیاز واقع می‌شود که گاهی از مصادیق اسراف و تبذیر است و در شرع مقدس از آن، نهی شده است.
یک جهیزیه ساده[2]
پیروان اهل بیت علیهم السلام برای همه کارهای فردی و اجتماعی خود الگو دارند؛ الگوهایی که رفتار و کردارشان در تاریخ به روشنی ثبت شده است و ما می‌توانیم آن‌ها را مطالعه کنیم. از مهریه حضرت زهرا علیها السلام قبلًا سخن گفتیم، در این‌جا درباره جهیزیه آن بانوی بزرگوار نیز گفت و گو می‌کنیم.
همه سرمایه امام علی علیه السلام برای مراسم ازدواج، همان پول زرهی بود که به فرمان پیامبر صلی الله علیه و آله آن را فروخت و با آن، «عطریات»، «لباس» و «جهیزیه» تهیه شد.
قیمت آن ذره به روایتی، چهارصد درهم و به روایات دیگر 480 یا 500 درهم بود و باتوجه به این‌که «درهم» تقریباً نیم مثقال نقره مسکوک است، مجموع قیمت زره و بهای تمام وسایلی که به عنوان جهیزیه تهیه کردند به آسانی قابل محاسبه است.
از روایتی استفاده می‌شود که تنها یک سوم قیمت زره برای جهیزیه مصرف شد و از آن به خوبی برمی‌آید که تا چه حد وسایل زندگی جدید این دو زوج خوشبختِ جهان بشریت، ساده و بی‌آلایش و دور از هرگونه تشریفات بوده است.
صورت جهیزیه بانوی بزرگ اسلام را مورخان این‌گونه ثبت کرده‌اند:
1. یک پیراهن سفید
2. یک روسری بزرگ
3. یک حلّه سیاه خیبری
4. یک تخت خواب که از پوست خرما بافته شده بود.
5. دو عدد تشک کتانی
6. چهار عدد بالش
7. یک قطعه حصیر
8. یک عدد آسیای دستی
9. یک کاسه مسی
10. یک مشک از پوست برای آب‌کشی
11. یک تشت لباس‌شویی
12. یک کاسه شیر
13. یک ظرف آب‌خوری
14. یک پرده پشمی
15. یک آفتابه
16. سبوی گلی، یک عدد
17. پوست برای فرش
18. عبا، یک عدد
19. کوزه سفالین، دو عدد.[3]
هنگامی که وسایل فوق را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آوردند نگاهی به آن‌ها کرد و این‌گونه دست به دعا برداشت:
اللهم بارِکْ لِقَومٍ جُلّ آنیتِهِمُ الْخَزَفُ؛[4]
خداوندا، به کسانی که غالب ظروف آن‌ها سفالین است، مبارک گردان.
آنچه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به عنوان نمونه و سرمشق نشان داد نه تنها در مقیاس امروز، ساده و بی‌تکلّف بود، بلکه در اجتماع آن زمان نیز بسیار ساده، تلّقی می‌شد. پیامبر صلی الله علیه و آله می‌توانست مهریه بیشتری را مطالبه کند و به هر طریق ممکن برای دخترش نیز جهیزیه بهتری فراهم آورد، ولی آن بزرگوار صلی الله علیه و آله خطر مسابقه در ازدیاد مهر و جهیزیه را می‌دانست، علی علیه السلام و زهرا علیها السلام نیز به همین زندگی ساده راضی بودند.
* امینى، ابراهیم، ازدواج، موانع و راه حلها، 1جلد، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: دوم، 1390
[1] تاریخ ایراد خطبه: 8/ 8/ 83 و 27/ 1/ 89
[2] تاریخ ایراد خطبه: 14/ 1/ 77
[3]. بحار الأنوار، ج 43، ص 130
[4]. همان