فصل هجدهم
عیـد فـطر
امام مجتبی(ع) روز عید عدهای را دید که میخندیدند و بازی میکردند؛ پس رو به همراهان خود نموده و فرمود: خدای عزوجل ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقهای برای خلقش باشد که در آن با طاعت و رضایت او با یکدیگر مسابقه بدهند. عدهای سبقت گرفته و سعادتمند شدند و گروهی عقب افتاده و ناامید شدند. شگفتا از کسی که در این روز میخندد و بازی میکند؛ روزی که نیکوکاران در آن پاداش یافته و کوتاهیکنندگان زیان میبینند. به خدا سوگند اگر پردهها فرو افتد، نیکوکار میاندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار میگوید چرا بد میکردم؟[161]
امام باقر(ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل میکند که فرمود: وقتی اولین روز از شوال فرا میرسد، نداکنندهای فریاد میزند: ای مؤمنان! بشتابید برای گرفتن جوایزتان. سپس فرمود: ای جابر! جوایز خدا مانند جایزههای پادشاهان نیست. سپس فرمود: امروز روز جایزههاست.[162]
عید فطر دو خصوصیت ممتاز دارد. یکی از خصوصیات آن عبارت است از حالت طهارت و نزاهت و نظافتی که بر اثر ریاضتهای شرعی و الهی ماه مبارک رمضان در دل و جان انسانهای مؤمن به وجود آمده است. روزه یکی ازآن ریاضتهاست که انسان با اختیار و اراده خود، لذات مادی را در ساعات طولانی ترک میکند و بر هوسها و خواهشهای نفسانی در طول ایام روزهداری فائق میآید. علاوه بر این انس با قرآن، تلاوت کلام پروردگار، آشنایی با معارف و مفاهیم قرآنی حالت ذکر و دعا و تضرع و توجه و انسی که انسان با خدای متعال در روزها و شبهای ماه رمضان بهخصوص شبهای مبارک قدر پیدا میکند، همه اینها نورانیتی به دل میدهد که البته در این اعمال بسیار مهم ماه رمضان درسهای بزرگی هم وجود دارد که باید از آنها استفاده کرد.
خوب است مروری بر اعمال خود در این ماه بکنیم، که از ماه رمضان چه‌قدر استفاده کردیم، ماه ضیافت خدا، کرامت، دعا، ذکر لیالی قدر، روزه واقعی، تحصیل تقوا و تمرین بر ترک گناهان.
ولی به هر حال هر یک از ما تا حدی ولو به تعداد کم به خدا نزدیک شده و انجام کارهایی را مقید شده؛ مانند نماز جماعت، نماز اول وقت، قرائت قرآن، توجه به خدا، تصمیم بگیریم در آینده حداقل همین برنامه را ادامه دهیم و در تکمیل آن بکوشیم.
عید فطر را بدین سبب عید نامیدهاند که مؤمنین در ماه رمضان توانستهاند از فیوضیات ماه در خودسازی و تقوا بهره بگیرند.
مهمان خدا بودید. نفسهای روزهدار ثواب تسبیح دارد. درهای جهنم بسته بوده درهای رحمت باز بود. اعمال شما مقبول بود. هر عبادتی چندین برابر ماههای دیگر ثواب داشت، احیای شب قدر به اندازه هزارماه فضیلت داشت.
هرکس به مقدار همت خود از فیوضات ماه استفاده کرد.
و در یک کلام روزهداران در میدان مسابقه بودند چنان‌که امام حسن(ع) فرمود: امروز روز دریافت جایزه است. هر کس به مقدار سعی خود جایزه میگیرد.
به طور فهرستوار میتوان گفت که عید فطر: روز دریافت اجر نیکوکاران از خدا، آغاز دوباره زندگی معنوی، روز تصمیم جدی برای بهرهبرداری از ماه رمضان سال بعد و سالهای دیگر، روز طهارت و تزکیه، پاکی و پاکیزگی، روز پاداش نیکوکاران و خسران بدکاران، روز ذخیره تمامنشدنی مسلمانان، درک عید به معنای حقیقی به وسیله توجه و کوشش و مهمان حقیقی بودن، فرصت نزدیکی به خدا و عیدیگرفتن از او، عید حقیقی بهرهمندی از رحمت و مغفرت الهی، روز یادبود طهارت روح و دل انسانهای مؤمن و متقی، عید شکر روزهداری و عبادت و توسل در ماه مبارک رمضان، روز رجوع به فطرت و مظهر وحدت مسلمین و دفاع از مظلوم و آمادگی عمل به آن شعار، عید فطر روز لذتبردن انسانهای سعادتمند و مؤمن است. عید خواستن بهترین چیزهاست که بندگان مخلص از خدا میخواهند و روز پناهبردن به خداست از آنچه بندگان مخلص خدا از آن به خدا پناه میبرند.
[161]. نَظَرَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ(ع) إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْفِطْرِ یَضْحَکُونَ وَ یَلْعَبُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ وَ رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیَوْمِ الَّذِی یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِیءٌ بِإِسَاءَتِه؛ اقبالالاعمال، ص 275.
[162]. عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ|: إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ نَادَى مُنَادٍ أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ اغْدُوا إِلَى جَوَائِزِکُمْ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ جَوَائِزُ اللَّهِ لَیْسَتْ کَجَوَائِزِ هَؤُلَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ هُوَ یَوْمُ الْجَوَائِز؛ همان، ص282.